УИХ-ын ээлжит бус чуулганы үеэр Эрүүгийн болон зөрчлийн тухай хууль, Эрүүгийн хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхээр оруулж ирсэн. Уг нь Эрүү болон Зөрчлийн тухай хуулиуд ирэх сарын 1-нээс хэрэгжиж эхлэхээр байсан юм.
Харин өөрчлөлт оруулах хуулийн төсөлд хэрэгжих хугацааг 2017 оны долдугаар сарын 01-ний өдрөөс байхаар тусгаж өгчээ. Хууль зүйн байнгын хороо өнгөрсөн долоо хоногт хуралдаж, Эрүүгийн хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүгийн хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Зөрчлийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулиудын төсөл /Засгийн газар наймдугаар сарын 15-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/-ийг хэлэлцсэн. Энэ үед АН-ын бүлэг тав хоног завсарлага авах хүсэлт гаргасан боловч цаг хугацааны асуудалтай байгаа тул нэг хоногийн завсарлага өгсөн юм.
Завсарлагын хугацаа дууссан боловч АН-ын бүлэг өнгөрсөн баасан гарагт хуралдах бүлгийн хурал дээрээ Хууль зүй дотоод хэргийн сайдын мэдээллийг сонсч байж шийдвэр гаргана гэж Хууль зүйн байнгын хорооны хурлыг цуцлуулсан. Тэгвэл өчигдөр УИХ дахь АН-ын бүлэг Төрийн ордонд энэ асуудлаар хүний эрхийн байгууллагуудтай хамтран нээлттэй хэлэлцүүлэг зохион байгууллаа.
Хэлэлцүүлгийн эхэнд бүлгийн дарга С.Эрдэнэ хуулийн дагуу Ардчилсан намын бүлэг тав хоногийн завсарлага авахыг хүссэн ч Хууль зүйн байнгын хорооны дарга өөрөө хууль зөрчин нэг хоногийн завсарлага өгсөн гэдгийг хэлээд Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд С.Бямбацогтоос ямар үндэслэлээр энэ хуулийн хэрэгжих хугацааг хойшлуулж байгааг сонссон юм. Хууль зүйн сайдын хийсэн мэдээлэлтэй холбогдуулан гишүүд асуулт асуух гэсэн боловч С.Бямбацогт хаалттай хуралдсан үед асуултад хариулах боломжтой гэсэн юм. Бүлгийн дарга С.Эрдэнэ Хууль зүйн байнгын хороо эл асуудлаар нээлттэй хуралдсан, бид хаалттай хуралдахгүй гэхэд Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд С.Бямбацогт асуултад хариулахаас татгалзаж, хуралдааныг орхин гарсан юм.
С.Бямбацогт: Эрүүгийн хуулийг зориуд хэрэгжүүлэхгүй байгаа юм биш
/Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд/
-Эрүүгийн хууль болон Зөрчлийн хуулийг 2016 оны есдүгээр сарын 01-нээс дагаж мөрдөхөөр байсан. Гэхдээ хүндрэл бэрхшээл учрахаар байна. Нэгдүгээрт, дагалдах хуулиудын эцсийн найруулгыг сонсоогүй байгаа учраас дээрх хуулиудыг хэрэгжүүлэхэд бэлтгэл ажил хангагдаагүй байна. Дээрх хуулиудыг хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан 70 орчим журам, зааврыг батлах ёстой.
Харамсалтай нь Эрүү, Зөрчлийн хуулийг дагаж гарах таван хууль ёсчлон батлагдаагүй байгаа учраас дээрх хууль хэрэгжих боломжгүй. Хоёрдугаарт, Эрүү, Зөрчлийн хуулийн агуулга, мөн чанар, үзэл баримтлалыг олонд таниулах ажил хийгдээгүй, хуулийг хэрэгжүүлэх 40 мянган албан хаагчид сургалт хийгдээгүй, сургалт бол цаг хугацаа шаардсан ажил. Мөн Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газар дээр 1500 орчим орон тоо шинээр бий болж, хууль хэрэгжих боломжтой, энэ төсөв, хөрөнгө улсын төсөв дээр суугаагүй.
Мөн шинээр хорих анги барьж байгуулах, өөрчлөн зохион байгуулахад 91 тэрбум төгрөг хэрэгтэй. Энэ мэт шалтгаанаас болоод Эрүү, Зөрчлийн хууль хэрэгжих боломжгүй байна. Түүнээс биш зориуд хэрэгжүүлэхгүй байгаа юм биш. Өнөөдрийн байдлаар хэрэгжих боломжгүй байгаа учраас хугацааг нь хойшлуулсан.
Ийнхүү Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын тайлбарыг сонссоны дараа гишүүд өөрсдийн байр суурийг илэрхийлсэн юм.
Л.Болд: МАН-ын Засгийн газар 26 жилийн ололтоос ухрах гээд байна
/УИХ-ын гишүүн/
-Өнгөрсөн парламентад хийсэн хамгийн том шинэчлэлүүдийн нэг нь эрх зүйн салбарт хийгдсэн. Гэтэл МАН-ын Засгийн газар байгуулагдаад өнгөрсөн 26 жилийн ололтоос ухрах гээд байна. Үүний цаана маш олон хүний эрх зөрчигдөж байгаад бид харамсч байна. Хуулийн хэрэгжих хугацааг хойшлуулах үндэслэл нь бодитой биш. Энэ хууль хүчин төгөлдөр болоход хүн болгонд өгч байгаа ял өөрчлөгдөнө. Энэ олон шорон, хоригдол байх шаардлагагүй болно. Нэг хүнийг бүх насаар нь хулгайч хоригдол болгох ийм тогтолцоог биш иргэн бүрийг нийгэмшүүлдэг тогтолцоог бүрдүүлэхийн тулд эдгээр хуулийг хийсэн.
Дургүйд хүчгүй гэгчээр хэдхэн хуулийнхаа эцсийн найруулгыг сонсчихож чадахгүй. Асуудлыг засаад цааш нь аваад явахын оронд хойшлуулах, болиулах бодлого барьж байгаа нь харамсалтай. Энэ хуулийг олон нийтэд сурталчилгаагүй байна, хуулиа ёсчлоогүй байна гэж байна. Уг нь энэ хууль шиг сайн сурталчлагдсан хууль байхгүй. Бүх хууль дүрэм, журам бэлэн гэдгийг ажлын хэсгийнхэн хэлсэн.
Ганцхан хуулиа ёсчлоод явахад л болох байсан. Өдөр болгон өөр үндэслэл гаргаж ирж байна. Үнэхээр харамсалтай байна. Одоо Ардчилсан хувьсгалаа үгүйсгээд Монгол Улсад дарангуйлал бий болгох уу. Өөрийн чинь хэлсэнчлэн олон шорон бий болгож, олон ажлын байр бий болгох шаардлага байхгүй. Энд заль хэрэглэж байгаа. Өнөө, маргаашгүй хэрэгжих хуулийг хойшлуулж байгаа нь Ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбоотой. Хууль зүйн байнгын хорооны дарга анх удаа хуралдаж байж, хууль зөрчиж байна.
Ц.Оюунгэрэл: Хүчирхийлэлд өртдөг хүмүүсийн эрх зөрчигдөх гээд байна
/АН-ын гишүүн/
-Энэ хуулийн сурталчилгааг хийгээгүй тул хэрэгжих хугацааг хойшлуулна гэдэг тайлбарыг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд өглөө. Гэтэл өнгөрсөн парламентад байсан эмэгтэй гишүүд шаргал алчуур зүүгээд “Гэр бүлийн хүчирхийллээс сэргийлэх хуультай боллоо” гэж мэдэгдэж байсан.
Эдгээр хуулийг хойшлуулснаар есдүгээр сарын 01-нээс эхлээд гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртдөг хүмүүсийн эрх зөрчигдөх гээд байна. Хүчирхийллийн дуудлага авсан цагдаа хамгийн түрүүнд тэр айлд очиж арга хэмжээ авдаг, хүүхэд хүчирхийлж байгаа мэдэгдээгүй бол хариуцлага хүлээдэг ийм хуультай болох байсан. Гэтэл харамсалтай шалтгаанаар хойшлуулах гэж байна.
Д.Эрдэнэбат: Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг тавих ёстой
/УИХ-ын гишүүн/
-Эрүүгийн хууль болон Зөрчлийн хуулийн асуудлаар өнгөрсөн 10 жилийн сэдэв болсон. Гэнэт л одоо яригдаад эхэлсэн асуудал биш гэсэн үг. МАН-ынхан хүртэл шоронжсон улс боллоо, аль эртний ОХУ-ын эрүү шүүлтийн процессоор явж байгаа гэх мэтээр бүгд шүүмжилсэн. Тэгээд өнгөрсөн дөрвөн жил үнэхээр энэ АН-ынхан олонхи байхад энэ хуулийг зүтгүүлж байж, их ч зовлон туулж батлагдаад үндсэндээ дууссан хууль байсан.
Өнөөдрийн ярьж байгааг анзаарч байхад нэг л зүйл анзаараад байна. Яах вэ, АН-ын нэртэй болгоныг байхгүй болгож, үгүйсгэж болно л доо. Гэхдээ ийм увайгүй байдлаар болохгүй гэдгийг би удаа дараа хэлж байна. Төсөв зардлын асуудлаар хүний эрхтэй холбоотой эрх зүй рүү халдаж болохгүй. Үйлдвэрлэгчид, баялаг бүтээгчдийн эрх, төрийн албан хаагчдын амьдрал руу, 85 мянган иргэний орон сууц өмчлөх эрх рүү халдаж болохгүй.
Харамсалтай нь өнөөдөр бүх зүйл эсрэгээрээ яваад эхэллээ. Зөвхөн төсөв, зардал, хүндрэл гэдэг нэрийн дор АН-ын хийсэн болгоныг үгүйсгэж, тэр дундаа бүр дийлэнх олонхиороо хуулийн эрх зүйн орчныг хүчээр өөрчлөнө гэдэг байж болохгүй зүйл гэж хэлээд байгаа юм. Үүнийг яасан ч зөвтгөж болохгүй зүйл. Би бүлгийн даргад нэг байр сууриа хатуу илэрхийлье. Эрүүгийн болон Зөрчлийн хууль, түүнийг дагалдах таван процессын хууль бол Монгол Улсын өмнөх парламентаар батлагдсан хуулиуд гэдэгтээ АН хатуу байх ёстой. Найруулга сонсох, ёсчлох гэдэг бол зүгээр процессын асуудал шүү дээ.
Хэрвээ үүнийг зөрчөөд, Засгийн газар асуудлыг оруулж ирэх юм бол АН-ын бүлэг Засгийн газрыг огцруулах саналыг өнөөдрөөс эхлээд тавих хэрэгтэй. Төсөв, зардалтай холбоотой төсвийн элдэв асуудал байж болно. Харин хүний эрхтэй холбоотой асуудлаар хууль зөрчин хүчээр түрж орох юм бол Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг тавих ёстой. Бид яахаараа ийм хүлцэнгүй байх ёстой юм бэ. Тэр 65 гишүүн бүгд эрээ цээрээ алдчихсан, нэг конопонд орчихсон гэж би хувьдаа бодохгүй байгаа. Хүний эрхийг хамгаалагч олон гишүүн байгаа байх.
С.Эрдэнэ: Нэмж шорон барих ямар ч шаардлага байхгүй
/АН-ын бүлгийн дарга/
-Эрүүгийн болон Зөрчлийн тухай хууль, түүнийг дагалдаж гарч байгаа процессын хуулиуд бол хүний эрхийг дээрдүүлэхээр баталсан. Торгох, хорих, цаазын гэсэн гурван төрлийн ял байсан бол үүнийг өөр олон хувилбар руу шилжүүлээд, хүний эрхийг дээшлүүлэх, нийгэмшүүлэх тал руу нь асуудлыг хандуулаад явахаар эдгээр хуулийг баталсан.
Тэгээд ч энэ хуулийн хүрээнд нэмж шорон барих ямар ч шаардлага байхгүй. Нэмж 150 хянагч байлгах ч хэрэг байхгүй. Тиймээс 91 тэрбум төгрөг хэрэгтэй гэх тооцоо судалгаа ямар ч үндэслэлгүй. Өнөөдөр зүгээр л олон түмний тархийг угаах гэсэн хуулийг хойшлуулах шалтаг болгох гэсэн тоо. Илэн далангүй хэлэхэд МАН-ынхан шоронжсон нийгмээ хэвээр нь хадгалах, хүний эрхийг ноцтой зөрчсөн хууль эрх зүйн нөхцлөө хадгалах гэсэн оролдлого гэж харж байгаа.
Энэ удаагийн УИХ дахь АН-ын бүлгийн хурал дээр Хүний эрхийн хуульч М.Ичинноров тэргүүтэй хүний эрхийн төлөө ажилладаг хүмүүс ирж байр сууриа илэрхийлсэн. Тэд мөн л хүний эрхийг хамгаалах том алхмаас ухралт хийж байгааг шүүмжилж байв. Ийнхүү АН-ын бүлгээр хэлэлцсэн эхний асуудал дуусч, бүлгийн хурал хаалттай горимд шилжсэн юм.
Харин УИХ дахь МАН-ын бүлэг өчигдөр 10:00 цагт хуралдах тов зарласан. Бага зэрэг хоцорч эхэлсэн ч бүлгийн хурлаар асуудлаа ярилцаад үдээс хойш дахин хуралдав. Ийнхүү нэг өдөр хоёр дахь удаагаа хуралдах болсон шалтгаан нь өчигдөр Хууль зүйн байнгын хороо 14:00 цагт хуралдаж, Эрүүгийн болон Зөрчлийн хууль, Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийг хэлэлцэх болсонтой холбоотой байсан ажээ.
Улаанбаатар oC
