Төв аймгийн Засаг дарга Ж.Батжаргалтай цаг үеийн сэдвээр ярилцлаа.
-Төв аймгийн хэмжээнд зуншлага сайхан болов уу. Одоо хадлан, тэжээл бэлтгэх ажил ид өрнөж байгаа байх?
-Төв айгийн хэмжээнд зуншлага ерөнхийдаа гайгүй байлаа. Одоогийн байдлаар бэлчээрийн ургамлын гарц бас тийм их сайн биш байна. Учир нь орон нутагт буюу хадлан бэлтгэдэг гол бүс нутгуудад хадлан бэлтгэх талбай багавтар байгаа хэдий ч хадлан, тэжээл бэлтгэх асуудлыг малчид, иргэдтэйгээ зөвшилцөөд орон нутгаасаа бэлтгэхээр болсон. Харин тодорхой аж ахуйн зохион байгуулалтаар салаа болоод гардаг аж ахуйн нэгж, байгууллагууддаа бол зэргэлдээх аймгуудын ургамлын гарц гайгүй байгаа бүс нутгууд руу хадлан бэлтгүүлэх чиглэлээр ажиллаж байна.
-Танай аймаг Улаанбаатар хотыг хүнсний ногоогоор хангадаг шүү дээ. Энэ жил ургац хэр байх шиг байна вэ?
-Энэ жилийн хувьд манай аймаг нийт дүнгээрээ 100 гаруй мянган га талбайд тариалалт хийсэн. Түүнээсээ 80 гаруй мянган га нь үр тарианы чиглэлээр үлдсэн талбайд нь төмс, хүнсний ногоо, малын тэжээл болон тосны ургамлын чиглэлээр тариалалт хийгдсэн.
Ерөнхийдөө үр тарианы ургац аймгийн дүнгээр дундаж төвшинд байна гэж хэлж болохоор байгаа. Саяхан мэгэжлийн хүмүүсээс бүрдсэн ажлын хэсэг гарч ургацын урьдчилсан блансаа тогтоосон. Одоогийн байдлаар дүн нь хараахан нэгтгэгдэж гараагүй байна. Гэхдээ бидний тооцож байгаагаар газар тариалангийн гол бүс нутагт томоохон талбай эзэлж байгаа сумдын хувьд ургацын байдал ерөнхийдөө гайгүй байгаа. Тиймээс өнгөрсөн жилийг бодвол ургац хураалт маань гайгүй буюу бололцооны хэмжээнд байна байх гэсэн урьдчилсан төсөөлөлтэй байна.
-Та Засаг даргын ажлаа хүлээн аваад нэлээд хугацаа өнгөрлөө. Энэ хугацаанд ямар ажил амжуулж чадав ?
-Ажлаа хүлээж аваад хэд хэдэн асуудал дээр гол анхаарлаа төвлөрүүлэн ажилласан. Юуны өмнө, аймаг, орон нутгийн төв суурин газрын өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг хангуулах асуудалд онцгой анхаарч, нэгдсэн төлөвлөгөө гаргасан. Орон нутагтаа төлөвлөгөөгөө жигд хэрэгжүүлэх талаар анхаарч ажиллаж байна.
Одоогийн байдлаар төв суурин газрын өвөлжилтийн бэлтгэл ажил ерөнхийдөө 50 гаруй хувьтай явагдаж байна. Орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгө нэлээд дутуу шилжсэнтэй холбоотойгоор энэ онд хийгдэх ёстой байсан барилгын засвар үйлчилгээний ажил эхэлсэн ч хараахан гүйцэтгэл нь бүрэн хангагдаж чадаагүй байна. Одоо хийгдэх ёстой нэлээд хэдэн засвар байна. Түүнчлэн хамгийн гол дулааны асуудал эрхэлдэг аж ахуйн нэгж, байгууллагууд түлээ, нүүрснийхээ татан авалтын гэрээ хэлцлүүдээ хийгээд явж байнаа.
Хоёрдугаарт, хөдөө аж ахуйн өвөлжилтийн бэлтгэл буюу мал аж ахуйн өвөлжилтийн бэлтгэлийг хангуулах асуудалд анхаарлаа хандуулан ажиллаж байгаа. Энэ хүрээнд малчдын хувийн бэлтгэлийг хангуулах, малын отор нүүдэл, тарга тэвээрэг, мал эрүүлжүүлэлт болоод өвөлжөө бууцны дулаалгын асуудлыг зохицуулахаар ажиллаж байгаа. Одоогийн байдлаар хадлан тэжээл бэлтгэлийн асуудал 30 гаруй хувьтай буюу хувь нэлээд доогуур үзүүлэлттэй яваа. Тиймээс хадлан тэжээл бэлтгэх ажлыг эрчимжүүлэх талаар онцгой анхаарлаа хандуулан ажиллаж байна. Гуравдугаарт, ургац хураалтын асуудал байна.
Аймгийн ургацын штабыг байгуулсан, ургац хураалтын аймгийн зөвлөгөөнийг зохион байгуулж, энэ оныхоо ургацыг бүрэн хурааж авахаар холбогдох мэргэжилтнүүдийн байгууллагуудад чиглэл, зөвлөмжийг нь өгөөд, ажиллаж байгаа. Мэдээж сонгуулиас сонгуулийн хоорон дахь хугацаанд сонгуулийн үр дүнгээр бий болсон нутгийн удирдлагын байгууллагууд төвхнөх энэ хугацаанд ерөнхийдөө ажил жаахан удааширсан буюу цалгардсан зүйл байна.
Тиймээс төрийн байгууллагуудын ажлын идэвхийг эрчимжүүлэх, төрийн албан хаагчдын сахилга хариуцлагыг дээшлүүлэх талаар анхаарлаа хандуулан холбогдох үүрэг чиглэлүүдийг өгөөд байна. Түүнчлэн хөдөө, орон нутгийнхаа ажил байдалтай танилцаж, ирэх дөрвөн жилд аймгийн Засаг даргаас аймаг, орон нутгийн хөгжлийг хангах талаар баримтлах бодлогын чиглэл буюу Засаг даргын үйл ажиллагааныхаа хөтөлбөрийн ерөнхий төсөөллийг боловсруулахаар ажиллаж байна.
Түүнчлэн орон нутгийн хэрэгцээ, тулгамдаж байгаа хүндрэлтэй асуудлуудыг зөв олж харахыг хичээж, орон нутгийнхаа иргэдийн санал бодлыг сонсч, иргэдийн ажил байдалтай газар дээр нь очиж танилцаж байгаа. Ер нь бид ирэх дөрвөн жилийг ажилтай, орлоготой иргэний тухай асуудал, ая тухтай буюу чанартай амьдралын өрх гэр бүлийн тухай асуудал, өсөлттэй өгөөжтэй, эдийн засагтай аймгийн тухай асуудлыг бодож байгаа. Энэ гурван гол чиглэлтэй хөтөлбөрийн маань үндсэн гол агууламж нь бууж ирнэ гэж бодож, төсөөлж байна.
-Улсын хэмжээнд эдийн засгийн байдал хүнд байна. Таны хувьд санхүүгийн хэр их асуудалтай айлын эзэн болчихов оо?
-Мэдээж асуудал байгаа. Тэр тусмаа манай хамгийн олон сумтай. Мал аж ахуй, газар тариалангийн том том бус нутаг. Засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн 27 нэгжтэй улсын хэмжээнд хамгийн олон сумтай аймаг. Энэ бүхий л нэгжүүдэд хүндрэлтэй тулгамдсан асуудлууд байгаа нь ойлгомжтой. Тиймээс асуудлуудыг нь зөв олж харж, эрэмбэ дараатай зөв шийдэх асуудал гараад байгаа. Ер нь аймгийн эдийн засгийн ерөнхий байдлыг авч үзвэл үүд хаалгаа барьчихсан аж ахуйн нэгжүүд олон байна. Үүнийг дагаад ажилгүйдэл буюу орлогогүй иргэдийн асуудал гарсан.
Түүнчлэн төсөв дээр тодорхой шалтгаануудын улмаас үүссэн хүндрэл буюу өрүүд байна. Энэ бүгдийг бид төрийн бодлогын залгамж чанарыг хангаж, засч залруулах, барагдуулах, сайжруулахаар бодлого үйл ажиллагаагаа чиглүүлэн ажиллах болно. Одоогоор төсөвт байгууллагуудын тэрбум гаруй төгрөгийн өр байна. Ажилгүйдлийн ерөнхий төвшингийн хувьд боловсруулах салбарын чиглэлээр бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хэмжээ өмнөх оныхоос нэлээд буурчихсан үзүүлэлттэй байгаа зэрэг асуудал олон байна.
Тиймээс аль болох орон нутагт суурилагдсан хүчин чадлуудыг бүрэн ашиглах тал дээр анхаарал тавьж ажиллах болно. Мөн энэ хүрээнд хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн дээр суурилсан боловсруулах чиглэлийн үйлдвэрүүдийг бүрэн хүчин чадлаар нь ашиглах, цаашид аймгийн хэмжээнд үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнүүдээ хэрхэн боловсруулж, ажиллах тал дээр ч анхаарч ажиллахаар төлөвлөсөн.
-Бусад аймгуудыг бодвол Төв аймаг хөгжил удаантай байна гэх шүүмжлэл байдаг. Яагаад бусад аймаг шиг хөгжиж чадахгүй байгаа юм бэ. Үүнийг таны хувьд юу гэж харж байгаа вэ?
-Манай аймгийн байрлаж байгаа газар зүйн байршлын хувьд бидэнд давуу нөхцлийг ч бий болгодог. Мөн сул талыг ч бий болгодог. Гэхдээ хөгжил гэдгийг чухамдаа ямар хэмжүүрээр хэмжиж байгаад хамаг учир оршиж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, том том барилга байгууламж, үйлчилгээний газрууд бий болж буйг хөгжил гэж хараад байна уу. Эсвэл иргэдийн өөрсдийнх нь орон нутагтаа сэтгэл ханамжтай, чанартай амьдрах тэр орчноор нь хараад байна уу гэдгээс бүх зүйл хамаарах болно. Төв аймаг хэзээнээсээ Улаанбаатар хот гэх энэ том айлын хүнсийг бэлдэж, аж ахуйн үйлдвэрийн газруудад чанартай түүхий эдээр хангадаг гол түшиг нь болж явсан.
Бид энэ том зах зээл рүү өөрсдийнхөө хийж чаддаг, үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнүүдээ бүрэн нийлүүлж, эндээс мөнгө сааж, өөрсдийнхөө эдийн засгийн өсөлтийг ч тэлэх ёстой. Амьдрал ахуйгаа ч тэлэх учиртай. Тиймээс би энэ тал руу нэлээд анхаарлаа хандуулан ажиллахаар төлөвлөж байгаа. Тодруулбал, улс ардын аж ахуйн салбар буюу эдийн засгийн салбар руу хэд хэдэн дорвитой бодлого хэрэгжүүлэх болно. Нэгдүгээрт, монголчууд өнөөдөр хүнсний ногооныхоо дотоодын хэрэгцээгээ хангаж чадахгүй байна.
Тиймээс Төв аймаг хүнсний ногооны үйлдвэрлэлийг хоёр дахин нэмэгдүүлж, энэ зах зээл дээр эргэлдэж байгаа мөнгөний урсгалыг аймаг руугаа татах болно. Хоёрдугаарт, малын тэжээлийн ургамлын тариалалт буюу тэжээл үйлдвэрлэлийн салбарт тусгайлан анхаарч ажиллана. Учир нь төвийн эрчимжсэн аж ахуйнуудын малын тэжээлийн хэрэгцээ асар өндөр байна. Тиймээс Төв аймаг газар тариалангийн бүс нутаг учир энэ давуу талаа ашиглан зах зээлийн тодорхой хэсгийг бид хангаад байж чадна.
Гуравдугаарт, мал аж ахуйн гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг бид ахиухан хэмжээнд нийслэлийн зах зээл рүү нийлүүлж, тодорхой хэмжээний орлого төвлөрүүлэх боломжтой. Дөрөвдүгээрт, аймгийн дотоодын хэрэгцээгээ аймагтаа үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнээрээ хангах асуудлыг цэгцлэх болно. Өөрөөр хэлбэл, Төв аймагт бий болсон орлого гадагшаа урсаад явчихдаг биш аймагтаа шингэдэг байх хэрэгтэй. Гадагшаа гарч буй мөнгөний урсгалыг шийдэж чадсанаараа бид өөрийнхөө аймгийн үйлдвэрлэгч, үйлчилгээ эрхлэгчдэд шингээж чадна. Тиймээс энэ чиглэлийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээнүүд тэлэн хөгжих бололцоо боломж нь бүрдэх учиртай.
Энэ мэтээр нийгмийн салбаруудын гол, гол дотоодоосоо хангаж болох хэрэгцээнүүдийг аймгийнхаа үйлдвэрлэлээр хангах бодлогыг хатуу барина. Энэ мэт зүйлийг хийж чадвал аймгийнхаа үйлдвэрлэл үйлчилгээг дэмжинэ гэж ойлгож байгаа. Түүнээс Улаанбаатарын зах зээлээс илүүдэж байгаа бүтээгдэхүүнүүдийг авч хэрэглэдэг хэрбэрээр биш, өөрсдөө үйлдвэрлэлээ эрхэлж, хэрэгцээгээ хангах асуудал хамгийн чухал зүйл юм. Энэ мэтээр аймгаа хөгжүүлэх олон гарцыг хайж байна.
-Аймгууд орон нутгийг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр маш их зүйлийг хийж, бүтээж чаддаг. Төв аймгийн хувьд өмнөх удирдлагууд дорвитой зүйлүүдийг хийж чадаж уу?
-Мэдээж орон нутгийн төсвийн эрх мэдлийг хэрэгжүүлэх хүрээнд орон нутгийн хөгжлийн сангаар дамжуулан орон нутгийн хөрөнгө оруулалт хөгжлийг дэмжих бодлого явсан. 2013 оны нэгдүгээр сарын 01-нээс хэрэгжээд явсан. Өнгөрсөн он жилүүдэд хийж, хэрэгжүүлсэн ажлууд нэлээд их байгаа. Гэхдээ алдаа, оноо байх нь ойлгомжтой. Тиймээс би өнгөрсөн гурван жилийн хугацаанд хийж, хэрэгжүүлсэн ажлуудын бодит байдлын дүр зургийг нэг зөв олж харъя гэж бодож байна. Энэ нь хэн нэгнийг баалах гээд байгаа хэрэг биш. Харин алдаа нь юу байв, оноо нь юу байв гэдгийг олж харж, сургамж авах.
Тэр сургамж дээрээ тулгуурлан ирэх он жилүүдэд аль болох гажаа багатай явах арга замаа олж харах гээд байгаа юм. Ер нь Төв аймагт зургаан тэрбум гаруй төгрөг орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгө гэж хуваарилагдан очдог. Үүнээс 60 орчим хувь нь сумдад тодорхой итгэлцүүрээрээ хуваарилагдаад явдаг. Үлдсэн 40 орчим хувийн хөрөнгийг аймгийн нэгдсэн бодлогоороо зохицуулж, хөрөнгө оруулалтынхаа асуудлыг шийддэг. Тиймээс би бүрэн эрхийн хугацааныхаа эхэнд ирэх дөрвөн жилд зарцуулах хөрөнгө болоод аймгаа хөгжүүлэхийн тулд чухам юунд хөрөнгөө зарцуулах вэ гэдгээ харах гээд ажлынхаа эрэмбэ дарааг гаргаж байна.
Улаанбаатар oC
