• Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Казахстаны сургамж: Гишүүдээ нэмье

Казахстанчууд он солигдсоны дараахан шингэрүүлсэн хийн түлшний үнэ нэмснийг эсэргүүцэж жагссан. Жагсаал нь үймээн болж олон хүн амиа алдаж, эмх замбараагүй явдлаар үргэлжиллээ.

Ерөнхийлөгч Токаев Засгийн газраа огцруулж, Назарбаевыг Үндэсний аюулгүй байдлын комиссын даргаас чөлөөлөв. Улмаар ХАБГБ-ын улсуудаас цэрэг дуудсанаар Орос тэргүүтэй улсын энхийг сахиулагчид Казахстанд очлоо. Ингэж гадны цэргийн хүчээр байдлыг намжаав. Үүний дараа ерөнхийлөгч Токаев “...Үндсэн хуулийн дэг журам эргэн сэргэлээ. Аюул заналхийллээс сэргийлж чадлаа. Бослого болгохыг завдсан этгээдүүдийг илрүүлэхээр ажиллаж байна. Одоогоор 8000 орчим иргэнийг цагдаагийн байгууллагад хүлээлгэн өглөө. Ойрын үед мөрдөн байцаалтыг дуусгаж, Казахстаны эсрэг түрэмгийлэлд бэлтгэж, зохион байгуулсан талаарх нэмэлт нотлох баримтыг олж, дэлхийн хамтын нийгэмлэгийн шүүхэд  танилцуулна” гэж мэдэгдэв.

Ингээд Засгийн газраа шинээр байгууллаа. Казахстанд болсон энэ явдал нь зөвхөн тус улсын асуудал биш гэдгийг гадаад, дотоодын олон улсын тоймчид бичиж байна.

Өрнөж буй үйл явдлуудаас ингэж дүгнэж буй бололтой. Оросын ерөнхийлөгч Путин энэ сарын 11-нд болсон ХАБГБ-ын цахим хурлын үеэр “...Казахстаныг гаднын түрэмгийлэгчдээс хамгаалж чадлаа” гэв. Тэрбээр хөрш орнуудаа “өнгөт хувьсгал” гарахыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэсэн нь олон улсын анхаарлыг татаад байгаа юм.

Мөн өдөр Хятадын ГХЯ-наас мэдэгдэл хийхдээ “ Казахстанд энх тайвныг сэргээн тогтоох, эдийн засгийг хөгжүүлэх, иргэдийн аж амьдралыг дээшлүүлэхэд Хятад улс боломжоороо туслахад бэлэн байна. Хятад, Казахстан нөхөрсөг харилцаатай сайн хөршүүд, стратегийн түншүүд юм” гэжээ.

Бас Америкт төвтэй “Хүний эрхийн ажиглагч” байгууллагаас “..Казахстаны эрх баригчид жагсагчид руу ямар ч сануулгагүйгээр буудах тушаал өгсөн нь олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ ноцтой зөрчсөн хууль бус явдал. Тиймээс тушаалаа даруй хүчингүй болгох ёстой” гэсэн мэдэгдлийг гаргасан.

Ер нь бол, Казахстаны бослого тэмцэл, түүнийг намжаасан явдал, ерөнхийлөгч Токаевийн байр суурийн бодит үнэнийг одоогоор дүгнэх боломжгүй. Бас үүнээс хойшх тус улсын тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлын талаар хэлэхэд эрт. Ямартай ч сүүлийн 30 жилд явж ирсэн Назарбаев төвтэй Казахстаны тогтолцоо нуран унасан нь үнэн бөгөөд тодорхой болоод байна.

Нөгөө талаас, ардчилсан дэглэмтэй, ерөнхийлөгчийн давуу эрх бүхий бүгд найрамдах засагтай Казахстан улс цаашид ямар хэлбэрээр оршин тогтнох вэ гэдгээрээ олон улсын анхааралд орлоо.

Казахстан бол Монгол Улстай байршлын хувьд ойрхон. Газар нутгийн хүртээмж, газрын доорх баялгийн өгөөжөөрөө төстэй гэж болно. Харин хөгжлийн тухайд өөр асуудал яригдана. Хамгийн гол нь тус улс дотоод асуудлаа гадны хүчээр зохицуулчихлаа. Чухам үүнийг л бид сургамж хэмээн харах хэрэгтэй юм.

Монгол ардчилсан дэглэм бүхий парламентын Бүгд найрамдах улс юм. “...Засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх бөгөөд сонгож байгуулсан төлөөллийн байгууллага болох УИХ уламжлан энэ эрхээ эдэлнэ” гэдгээ тунхагласан.

Гэхдээ энэ хэрэгждэг үү. Монголд парламент засаглаж чадаж байгаа юу. Өөрөөр хэлбэл, улсын хувь заяаг олуулаа шийддэг үү. Энэ их эргэлзээтэй. Учир нь 1992 онд Үндсэн хуулийг баталсан нь нийгмийн шилжилтийн үетэй давхацсан. Тиймээс хууль боловсруулагчид төрийг “атаман”-гүйгээр байгуулах бодлогыг баримталсан гэдэг. Үүгээрээ манай Үндсэн хуулийг аль нэг улсынхтай жиших, зэрэгцүүлэхэд хүндрэлтэй байдаг аж. Тухайн үед Үндсэн хуулийн зөвлөх ажлаар ирсэн герман эрдэмтэн “...Танай Үндсэн хуулийн дээр хөх тэнгэр л байна” гэсэн гэх яриа бий. Энэ үг өнөөдөр буруу “орчуулга”-аар хэрэглэгддэг болохоос угтаа “...Танай Үндсэн хуульд хэнийг ч “атаман” болгож товойлгоогүй байна” гэсэн үг юм билээ.

Тиймээс цаг өөрчлөгдөхийн хэрээр Үндсэн хуулийг өөрчлөх хэрэгцээ гарч ирсэн. Монгол Улс Үндсэн хуульдаа 2000 онд нэг удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Түүнээс хойш Үндсэн хуульд тодорхой асуудлаар нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүдээс 2011, 2012, 2015, 2019 онуудад өргөн мэдүүлж байв. 

 Эндээс үзэхээр, мөн өнгөрсөн хугацаанд гарсан “...Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулъя” гэсэн санал бүрээс “...Парламент тунхагласнаараа эрх мэдэл хэрэгжүүлж чаддаггүй”, “...Ерөнхийлөгч “сувинер” биш хүчтэй субьект болсон”, “...Засгийн газар улс төрийн сонирхлуудын дуртай цагтаа огцруулдаг тоглоом болсон” зэрэг гажуудал бий болсныг засах санаачилга үнэртдэг. Үүнийг 2019 оны нэмэлт өөрчлөлтөөр бага зэрэг зассан гэхэд болно. Гэхдээ гүйцэд биш.

Үе үеийн УИХ өөрчлөлт хийж зүрхэлдэггүй, хийсэн ч хамгийн гол өөрчлөлтийг орхигдуулж ирсэн нэг томоохон шаардлага байдаг. Тэр бол парламент гишүүдийн тоог нэмэх өөрчлөлт юм. Өнгөрсөн жилүүдэд улс төр судлаачид, хуульчид Үндсэн хуулийн тогтолцоо, улс төрийн үйл явц, хууль тогтоох  байгууллагын үйл ажиллагаа, чадавхийн талаар олон арван судалгаа хийж, зөвлөмж гаргажээ. Тэндээс “...Парламентын гишүүдийн тоог нэмснээр хууль тогтоох байгууллагын чадавхи нэмэгдэнэ” гэсэн байр суурь байнга гардаг байгаа юм. Тодруулбал, гишүүдийн тоо нэмснээр нэг гишүүнд ногдох эрх мэдэл багасч, нөгөө талдаа парламентаас гүйцэтгэх засаглалыг байгуулах, хяналт тавих, бодлого боловсруулах, мэргэшсэн байх  чадварууд бас нэмэгдэнэ гэж үздэг. Эдгээр нь манайд зайлшгүй хэрэгцээтэй байгаа хуваарилалт.

Тэгээд ч 1992 оны Үндсэн хуулийг батлах үед УИХ-ын 76 гишүүнийг тухайн үеийн сонгуулийн насны иргэдийн тоонд харьцуулж тогтоосон байдаг. Нэг гишүүн 15-20 мянган сонгогчийг төлөөлнө гэсэн зарчим барьжээ. 1992 онд 2.1 сая хүн амтай байсан бол өдгөө 3.3 сая хүн амтай болж, тэр хэрээр сонгогчдын тоо нэмэгдсэн. Мөн улсын эрх ашгийг худалдана гэж хардвал 76, эсвэл 100-аас дээш хүний ялгааг харахад амархан.

Тооны хувьд 99, бас 108 гишүүнтэй болъё гэсэн саналууд гарч ирдэг. Санаачлагчид 99 тэнгэр, аль эсвэл эрхиний бөөрний тоогоор 108 гэж “тогтоосон” байж болно. Тиймээс тооны хувьд заавал ийм байх ёсгүй гэсэн үг. 1992 оны тооцооллоор 130-аас дээш ч тогтоож болох юм. Тооны дараа парламентын гишүүд сонгогчдыг тэгш төлөөлж чадаж байна уу гэдгийг бас ярих ёстой. Улстөрч нь бяртай бол цөөхөн сонгогчтой, түүнээс 40-50 хувиар илүү олон сонгогчтой аймгуудын тойргийн тоо ижилхэн байдаг гажуудал бас байна.

Ер нь бол, энэ нь дам утгаараа тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдлын баталгаа болохыг Казахстаны үйл явдлаас бидэнд тодорхой сургамжиллаа шүү дээ. Бодоцгооно биз.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ  НЭГДҮГЭЭР САРЫН 17. ДАВАА ГАРАГ. № 11 (6743)

    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ


МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Гадаадын хөрөнгө оруулагчийн гомдлын үг буюу “Монгол Хьюндай”-гийн дээрмийг анхан шатны шүүх ингэж шийджээ
“Койнчид”-ыг улс төрийн шантааж аврах уу?!
Тэмцэл дүнгээ өгч, том хулгай зогсов уу?!
Хуулийг хуумгай батлахгүй байх буюу Зөвлөлдөх санал асуулгын боломжууд



Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





  • Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Казахстаны сургамж: Гишүүдээ нэмье

Казахстанчууд он солигдсоны дараахан шингэрүүлсэн хийн түлшний үнэ нэмснийг эсэргүүцэж жагссан. Жагсаал нь үймээн болж олон хүн амиа алдаж, эмх замбараагүй явдлаар үргэлжиллээ.

Ерөнхийлөгч Токаев Засгийн газраа огцруулж, Назарбаевыг Үндэсний аюулгүй байдлын комиссын даргаас чөлөөлөв. Улмаар ХАБГБ-ын улсуудаас цэрэг дуудсанаар Орос тэргүүтэй улсын энхийг сахиулагчид Казахстанд очлоо. Ингэж гадны цэргийн хүчээр байдлыг намжаав. Үүний дараа ерөнхийлөгч Токаев “...Үндсэн хуулийн дэг журам эргэн сэргэлээ. Аюул заналхийллээс сэргийлж чадлаа. Бослого болгохыг завдсан этгээдүүдийг илрүүлэхээр ажиллаж байна. Одоогоор 8000 орчим иргэнийг цагдаагийн байгууллагад хүлээлгэн өглөө. Ойрын үед мөрдөн байцаалтыг дуусгаж, Казахстаны эсрэг түрэмгийлэлд бэлтгэж, зохион байгуулсан талаарх нэмэлт нотлох баримтыг олж, дэлхийн хамтын нийгэмлэгийн шүүхэд  танилцуулна” гэж мэдэгдэв.

Ингээд Засгийн газраа шинээр байгууллаа. Казахстанд болсон энэ явдал нь зөвхөн тус улсын асуудал биш гэдгийг гадаад, дотоодын олон улсын тоймчид бичиж байна.

Өрнөж буй үйл явдлуудаас ингэж дүгнэж буй бололтой. Оросын ерөнхийлөгч Путин энэ сарын 11-нд болсон ХАБГБ-ын цахим хурлын үеэр “...Казахстаныг гаднын түрэмгийлэгчдээс хамгаалж чадлаа” гэв. Тэрбээр хөрш орнуудаа “өнгөт хувьсгал” гарахыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэсэн нь олон улсын анхаарлыг татаад байгаа юм.

Мөн өдөр Хятадын ГХЯ-наас мэдэгдэл хийхдээ “ Казахстанд энх тайвныг сэргээн тогтоох, эдийн засгийг хөгжүүлэх, иргэдийн аж амьдралыг дээшлүүлэхэд Хятад улс боломжоороо туслахад бэлэн байна. Хятад, Казахстан нөхөрсөг харилцаатай сайн хөршүүд, стратегийн түншүүд юм” гэжээ.

Бас Америкт төвтэй “Хүний эрхийн ажиглагч” байгууллагаас “..Казахстаны эрх баригчид жагсагчид руу ямар ч сануулгагүйгээр буудах тушаал өгсөн нь олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ ноцтой зөрчсөн хууль бус явдал. Тиймээс тушаалаа даруй хүчингүй болгох ёстой” гэсэн мэдэгдлийг гаргасан.

Ер нь бол, Казахстаны бослого тэмцэл, түүнийг намжаасан явдал, ерөнхийлөгч Токаевийн байр суурийн бодит үнэнийг одоогоор дүгнэх боломжгүй. Бас үүнээс хойшх тус улсын тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлын талаар хэлэхэд эрт. Ямартай ч сүүлийн 30 жилд явж ирсэн Назарбаев төвтэй Казахстаны тогтолцоо нуран унасан нь үнэн бөгөөд тодорхой болоод байна.

Нөгөө талаас, ардчилсан дэглэмтэй, ерөнхийлөгчийн давуу эрх бүхий бүгд найрамдах засагтай Казахстан улс цаашид ямар хэлбэрээр оршин тогтнох вэ гэдгээрээ олон улсын анхааралд орлоо.

Казахстан бол Монгол Улстай байршлын хувьд ойрхон. Газар нутгийн хүртээмж, газрын доорх баялгийн өгөөжөөрөө төстэй гэж болно. Харин хөгжлийн тухайд өөр асуудал яригдана. Хамгийн гол нь тус улс дотоод асуудлаа гадны хүчээр зохицуулчихлаа. Чухам үүнийг л бид сургамж хэмээн харах хэрэгтэй юм.

Монгол ардчилсан дэглэм бүхий парламентын Бүгд найрамдах улс юм. “...Засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх бөгөөд сонгож байгуулсан төлөөллийн байгууллага болох УИХ уламжлан энэ эрхээ эдэлнэ” гэдгээ тунхагласан.

Гэхдээ энэ хэрэгждэг үү. Монголд парламент засаглаж чадаж байгаа юу. Өөрөөр хэлбэл, улсын хувь заяаг олуулаа шийддэг үү. Энэ их эргэлзээтэй. Учир нь 1992 онд Үндсэн хуулийг баталсан нь нийгмийн шилжилтийн үетэй давхацсан. Тиймээс хууль боловсруулагчид төрийг “атаман”-гүйгээр байгуулах бодлогыг баримталсан гэдэг. Үүгээрээ манай Үндсэн хуулийг аль нэг улсынхтай жиших, зэрэгцүүлэхэд хүндрэлтэй байдаг аж. Тухайн үед Үндсэн хуулийн зөвлөх ажлаар ирсэн герман эрдэмтэн “...Танай Үндсэн хуулийн дээр хөх тэнгэр л байна” гэсэн гэх яриа бий. Энэ үг өнөөдөр буруу “орчуулга”-аар хэрэглэгддэг болохоос угтаа “...Танай Үндсэн хуульд хэнийг ч “атаман” болгож товойлгоогүй байна” гэсэн үг юм билээ.

Тиймээс цаг өөрчлөгдөхийн хэрээр Үндсэн хуулийг өөрчлөх хэрэгцээ гарч ирсэн. Монгол Улс Үндсэн хуульдаа 2000 онд нэг удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Түүнээс хойш Үндсэн хуульд тодорхой асуудлаар нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүдээс 2011, 2012, 2015, 2019 онуудад өргөн мэдүүлж байв. 

 Эндээс үзэхээр, мөн өнгөрсөн хугацаанд гарсан “...Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулъя” гэсэн санал бүрээс “...Парламент тунхагласнаараа эрх мэдэл хэрэгжүүлж чаддаггүй”, “...Ерөнхийлөгч “сувинер” биш хүчтэй субьект болсон”, “...Засгийн газар улс төрийн сонирхлуудын дуртай цагтаа огцруулдаг тоглоом болсон” зэрэг гажуудал бий болсныг засах санаачилга үнэртдэг. Үүнийг 2019 оны нэмэлт өөрчлөлтөөр бага зэрэг зассан гэхэд болно. Гэхдээ гүйцэд биш.

Үе үеийн УИХ өөрчлөлт хийж зүрхэлдэггүй, хийсэн ч хамгийн гол өөрчлөлтийг орхигдуулж ирсэн нэг томоохон шаардлага байдаг. Тэр бол парламент гишүүдийн тоог нэмэх өөрчлөлт юм. Өнгөрсөн жилүүдэд улс төр судлаачид, хуульчид Үндсэн хуулийн тогтолцоо, улс төрийн үйл явц, хууль тогтоох  байгууллагын үйл ажиллагаа, чадавхийн талаар олон арван судалгаа хийж, зөвлөмж гаргажээ. Тэндээс “...Парламентын гишүүдийн тоог нэмснээр хууль тогтоох байгууллагын чадавхи нэмэгдэнэ” гэсэн байр суурь байнга гардаг байгаа юм. Тодруулбал, гишүүдийн тоо нэмснээр нэг гишүүнд ногдох эрх мэдэл багасч, нөгөө талдаа парламентаас гүйцэтгэх засаглалыг байгуулах, хяналт тавих, бодлого боловсруулах, мэргэшсэн байх  чадварууд бас нэмэгдэнэ гэж үздэг. Эдгээр нь манайд зайлшгүй хэрэгцээтэй байгаа хуваарилалт.

Тэгээд ч 1992 оны Үндсэн хуулийг батлах үед УИХ-ын 76 гишүүнийг тухайн үеийн сонгуулийн насны иргэдийн тоонд харьцуулж тогтоосон байдаг. Нэг гишүүн 15-20 мянган сонгогчийг төлөөлнө гэсэн зарчим барьжээ. 1992 онд 2.1 сая хүн амтай байсан бол өдгөө 3.3 сая хүн амтай болж, тэр хэрээр сонгогчдын тоо нэмэгдсэн. Мөн улсын эрх ашгийг худалдана гэж хардвал 76, эсвэл 100-аас дээш хүний ялгааг харахад амархан.

Тооны хувьд 99, бас 108 гишүүнтэй болъё гэсэн саналууд гарч ирдэг. Санаачлагчид 99 тэнгэр, аль эсвэл эрхиний бөөрний тоогоор 108 гэж “тогтоосон” байж болно. Тиймээс тооны хувьд заавал ийм байх ёсгүй гэсэн үг. 1992 оны тооцооллоор 130-аас дээш ч тогтоож болох юм. Тооны дараа парламентын гишүүд сонгогчдыг тэгш төлөөлж чадаж байна уу гэдгийг бас ярих ёстой. Улстөрч нь бяртай бол цөөхөн сонгогчтой, түүнээс 40-50 хувиар илүү олон сонгогчтой аймгуудын тойргийн тоо ижилхэн байдаг гажуудал бас байна.

Ер нь бол, энэ нь дам утгаараа тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдлын баталгаа болохыг Казахстаны үйл явдлаас бидэнд тодорхой сургамжиллаа шүү дээ. Бодоцгооно биз.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ  НЭГДҮГЭЭР САРЫН 17. ДАВАА ГАРАГ. № 11 (6743)



МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ


Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих

Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Үзэл бодол Спорт Нийгэм Дэлхий Энтертайнмэнт Зурхай
  • Нийтлэл
  • •
  • Ярилцлага
  • •
  • Сурвалжлага
  • •
  • Хөлбөмбөг ДАШТ
  • •
  • Фото мэдээ
  • •
  • Оддын амьдрал
БҮХ СЭДЭВ
  • •Сагсанбөмбөг
  • •Нийтлэл
  • •Засгийн газар
  • •Бөхийн төрлүүд
  • •Сурвалжлага
  • •Сэрэмжлүүлэг
  • •Чуулган
  • •Ерөнхийлөгч
  • •Эрүүл мэнд
  • •Гадаад харилцаа
  • •Аймгуудын мэдээлэл
  • •Боловсрол
  • •Байнгын хороо
  • •Улсын Онцгой Комисс
  • •Гэмт хэрэг
ХУРААХ
Үс засуулвал өлзийтэй сайн
Концессын хууль төсөвт дарамт...

Казахстаны сургамж: Гишүүдээ нэмье

ДАМДИН-ОЧИР 2022-01-17
    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ
Казахстаны сургамж: Гишүүдээ нэмье

Казахстанчууд он солигдсоны дараахан шингэрүүлсэн хийн түлшний үнэ нэмснийг эсэргүүцэж жагссан. Жагсаал нь үймээн болж олон хүн амиа алдаж, эмх замбараагүй явдлаар үргэлжиллээ.

Ерөнхийлөгч Токаев Засгийн газраа огцруулж, Назарбаевыг Үндэсний аюулгүй байдлын комиссын даргаас чөлөөлөв. Улмаар ХАБГБ-ын улсуудаас цэрэг дуудсанаар Орос тэргүүтэй улсын энхийг сахиулагчид Казахстанд очлоо. Ингэж гадны цэргийн хүчээр байдлыг намжаав. Үүний дараа ерөнхийлөгч Токаев “...Үндсэн хуулийн дэг журам эргэн сэргэлээ. Аюул заналхийллээс сэргийлж чадлаа. Бослого болгохыг завдсан этгээдүүдийг илрүүлэхээр ажиллаж байна. Одоогоор 8000 орчим иргэнийг цагдаагийн байгууллагад хүлээлгэн өглөө. Ойрын үед мөрдөн байцаалтыг дуусгаж, Казахстаны эсрэг түрэмгийлэлд бэлтгэж, зохион байгуулсан талаарх нэмэлт нотлох баримтыг олж, дэлхийн хамтын нийгэмлэгийн шүүхэд  танилцуулна” гэж мэдэгдэв.

Ингээд Засгийн газраа шинээр байгууллаа. Казахстанд болсон энэ явдал нь зөвхөн тус улсын асуудал биш гэдгийг гадаад, дотоодын олон улсын тоймчид бичиж байна.

Өрнөж буй үйл явдлуудаас ингэж дүгнэж буй бололтой. Оросын ерөнхийлөгч Путин энэ сарын 11-нд болсон ХАБГБ-ын цахим хурлын үеэр “...Казахстаныг гаднын түрэмгийлэгчдээс хамгаалж чадлаа” гэв. Тэрбээр хөрш орнуудаа “өнгөт хувьсгал” гарахыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэсэн нь олон улсын анхаарлыг татаад байгаа юм.

Мөн өдөр Хятадын ГХЯ-наас мэдэгдэл хийхдээ “ Казахстанд энх тайвныг сэргээн тогтоох, эдийн засгийг хөгжүүлэх, иргэдийн аж амьдралыг дээшлүүлэхэд Хятад улс боломжоороо туслахад бэлэн байна. Хятад, Казахстан нөхөрсөг харилцаатай сайн хөршүүд, стратегийн түншүүд юм” гэжээ.

Бас Америкт төвтэй “Хүний эрхийн ажиглагч” байгууллагаас “..Казахстаны эрх баригчид жагсагчид руу ямар ч сануулгагүйгээр буудах тушаал өгсөн нь олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ ноцтой зөрчсөн хууль бус явдал. Тиймээс тушаалаа даруй хүчингүй болгох ёстой” гэсэн мэдэгдлийг гаргасан.

Ер нь бол, Казахстаны бослого тэмцэл, түүнийг намжаасан явдал, ерөнхийлөгч Токаевийн байр суурийн бодит үнэнийг одоогоор дүгнэх боломжгүй. Бас үүнээс хойшх тус улсын тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлын талаар хэлэхэд эрт. Ямартай ч сүүлийн 30 жилд явж ирсэн Назарбаев төвтэй Казахстаны тогтолцоо нуран унасан нь үнэн бөгөөд тодорхой болоод байна.

Нөгөө талаас, ардчилсан дэглэмтэй, ерөнхийлөгчийн давуу эрх бүхий бүгд найрамдах засагтай Казахстан улс цаашид ямар хэлбэрээр оршин тогтнох вэ гэдгээрээ олон улсын анхааралд орлоо.

Казахстан бол Монгол Улстай байршлын хувьд ойрхон. Газар нутгийн хүртээмж, газрын доорх баялгийн өгөөжөөрөө төстэй гэж болно. Харин хөгжлийн тухайд өөр асуудал яригдана. Хамгийн гол нь тус улс дотоод асуудлаа гадны хүчээр зохицуулчихлаа. Чухам үүнийг л бид сургамж хэмээн харах хэрэгтэй юм.

Монгол ардчилсан дэглэм бүхий парламентын Бүгд найрамдах улс юм. “...Засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх бөгөөд сонгож байгуулсан төлөөллийн байгууллага болох УИХ уламжлан энэ эрхээ эдэлнэ” гэдгээ тунхагласан.

Гэхдээ энэ хэрэгждэг үү. Монголд парламент засаглаж чадаж байгаа юу. Өөрөөр хэлбэл, улсын хувь заяаг олуулаа шийддэг үү. Энэ их эргэлзээтэй. Учир нь 1992 онд Үндсэн хуулийг баталсан нь нийгмийн шилжилтийн үетэй давхацсан. Тиймээс хууль боловсруулагчид төрийг “атаман”-гүйгээр байгуулах бодлогыг баримталсан гэдэг. Үүгээрээ манай Үндсэн хуулийг аль нэг улсынхтай жиших, зэрэгцүүлэхэд хүндрэлтэй байдаг аж. Тухайн үед Үндсэн хуулийн зөвлөх ажлаар ирсэн герман эрдэмтэн “...Танай Үндсэн хуулийн дээр хөх тэнгэр л байна” гэсэн гэх яриа бий. Энэ үг өнөөдөр буруу “орчуулга”-аар хэрэглэгддэг болохоос угтаа “...Танай Үндсэн хуульд хэнийг ч “атаман” болгож товойлгоогүй байна” гэсэн үг юм билээ.

Тиймээс цаг өөрчлөгдөхийн хэрээр Үндсэн хуулийг өөрчлөх хэрэгцээ гарч ирсэн. Монгол Улс Үндсэн хуульдаа 2000 онд нэг удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Түүнээс хойш Үндсэн хуульд тодорхой асуудлаар нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүдээс 2011, 2012, 2015, 2019 онуудад өргөн мэдүүлж байв. 

 Эндээс үзэхээр, мөн өнгөрсөн хугацаанд гарсан “...Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулъя” гэсэн санал бүрээс “...Парламент тунхагласнаараа эрх мэдэл хэрэгжүүлж чаддаггүй”, “...Ерөнхийлөгч “сувинер” биш хүчтэй субьект болсон”, “...Засгийн газар улс төрийн сонирхлуудын дуртай цагтаа огцруулдаг тоглоом болсон” зэрэг гажуудал бий болсныг засах санаачилга үнэртдэг. Үүнийг 2019 оны нэмэлт өөрчлөлтөөр бага зэрэг зассан гэхэд болно. Гэхдээ гүйцэд биш.

Үе үеийн УИХ өөрчлөлт хийж зүрхэлдэггүй, хийсэн ч хамгийн гол өөрчлөлтийг орхигдуулж ирсэн нэг томоохон шаардлага байдаг. Тэр бол парламент гишүүдийн тоог нэмэх өөрчлөлт юм. Өнгөрсөн жилүүдэд улс төр судлаачид, хуульчид Үндсэн хуулийн тогтолцоо, улс төрийн үйл явц, хууль тогтоох  байгууллагын үйл ажиллагаа, чадавхийн талаар олон арван судалгаа хийж, зөвлөмж гаргажээ. Тэндээс “...Парламентын гишүүдийн тоог нэмснээр хууль тогтоох байгууллагын чадавхи нэмэгдэнэ” гэсэн байр суурь байнга гардаг байгаа юм. Тодруулбал, гишүүдийн тоо нэмснээр нэг гишүүнд ногдох эрх мэдэл багасч, нөгөө талдаа парламентаас гүйцэтгэх засаглалыг байгуулах, хяналт тавих, бодлого боловсруулах, мэргэшсэн байх  чадварууд бас нэмэгдэнэ гэж үздэг. Эдгээр нь манайд зайлшгүй хэрэгцээтэй байгаа хуваарилалт.

Тэгээд ч 1992 оны Үндсэн хуулийг батлах үед УИХ-ын 76 гишүүнийг тухайн үеийн сонгуулийн насны иргэдийн тоонд харьцуулж тогтоосон байдаг. Нэг гишүүн 15-20 мянган сонгогчийг төлөөлнө гэсэн зарчим барьжээ. 1992 онд 2.1 сая хүн амтай байсан бол өдгөө 3.3 сая хүн амтай болж, тэр хэрээр сонгогчдын тоо нэмэгдсэн. Мөн улсын эрх ашгийг худалдана гэж хардвал 76, эсвэл 100-аас дээш хүний ялгааг харахад амархан.

Тооны хувьд 99, бас 108 гишүүнтэй болъё гэсэн саналууд гарч ирдэг. Санаачлагчид 99 тэнгэр, аль эсвэл эрхиний бөөрний тоогоор 108 гэж “тогтоосон” байж болно. Тиймээс тооны хувьд заавал ийм байх ёсгүй гэсэн үг. 1992 оны тооцооллоор 130-аас дээш ч тогтоож болох юм. Тооны дараа парламентын гишүүд сонгогчдыг тэгш төлөөлж чадаж байна уу гэдгийг бас ярих ёстой. Улстөрч нь бяртай бол цөөхөн сонгогчтой, түүнээс 40-50 хувиар илүү олон сонгогчтой аймгуудын тойргийн тоо ижилхэн байдаг гажуудал бас байна.

Ер нь бол, энэ нь дам утгаараа тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдлын баталгаа болохыг Казахстаны үйл явдлаас бидэнд тодорхой сургамжиллаа шүү дээ. Бодоцгооно биз.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ  НЭГДҮГЭЭР САРЫН 17. ДАВАА ГАРАГ. № 11 (6743)

ФОТО:

Сэдвүүд : #Нийтлэл  
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Гадаадын хөрөнгө оруулагчийн гомдлын үг буюу “Монгол Хьюндай”-гийн дээрмийг анхан шатны шүүх ингэж шийджээ
“Койнчид”-ыг улс төрийн шантааж аврах уу?!
Тэмцэл дүнгээ өгч, том хулгай зогсов уу?!
Хуулийг хуумгай батлахгүй байх буюу Зөвлөлдөх санал асуулгын боломжууд
МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ

АНХААРУУЛГА:Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд mminfo.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Сэтгэгдэлтэй холбоотой санал гомдлыг 99998796 утсаар хүлээн авна.

ШУУРХАЙ МЭДЭЭ
6 цагийн өмнө өмнө

NBA-ын талбайд болсон тоглолтын шилдэг 10 (23-02-01)

7 цагийн өмнө өмнө

Монголын шигшээ багийн өргөтгөсөн бүрэлдэхүүн зарлагдлаа

10 цагийн өмнө өмнө

Л.Энх-Амгалан: Гарааны компани болон программ хангамжийн үйлдвэрлэл, хөгжүүлэлтийн аж ахуйн нэгжид дэмжлэг үзүүлэх журам баталлаа

11 цагийн өмнө өмнө

Кибер аюулгүй байдлын зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг баталлаа

11 цагийн өмнө өмнө

“Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг-Хөрөнгө оруулалт, худалдааны газар” байгууллаа

16 цагийн өмнө өмнө

Ж.Мөнхбат бүрэн эрхээсээ хүндэтгэх шалтгааны улмаас татгалзаж, чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгчээ

16 цагийн өмнө өмнө

Деннис Шродер эхний хагас дуусахад талбайн хагасаас амжилттай болгосон шидэлтийн бичлэг

16 цагийн өмнө өмнө

Аймгуудын өрсөлдөх чадвараар Дорноговь аймаг тэргүүлжээ

17 цагийн өмнө өмнө

Г.Занданшатар: Койн гаргасан этгээдүүдийн хөрөнгийн зарцуулалтыг шалгах ажлыг эрчимжүүл

17 цагийн өмнө өмнө

УБЦТС: 2022-2023 оны өвлийн эрчим хүчний оргил ачаалал 1474МВт хүрээд байна

17 цагийн өмнө өмнө

NBA-ын 15 дахь долоо хоногийн шилдэг тохолтын бичлэг

18 цагийн өмнө өмнө

Гадаадын хөрөнгө оруулагчийн гомдлын үг буюу “Монгол Хьюндай”-гийн дээрмийг анхан шатны шүүх ингэж шийджээ

18 цагийн өмнө өмнө

Тэтгэврийн мөнгө тавгийн идээний үнэ хүрэхгүй байна

18 цагийн өмнө өмнө

Л.Оюун-Эрдэнэ: Манай улсад газар зүйн хувьд далай хаалттай ч оюуны хувьд дэлхий нээлттэй

18 цагийн өмнө өмнө

Чанаргүй эмийн золиос юунд хүргэх бол...

18 цагийн өмнө өмнө

ЭМДЕГ-ын удирдлагууд Дэлхийн банкны эрүүл мэндийн зөвлөхүүдтэй уулзлаа

18 цагийн өмнө өмнө

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхэд ОХУ-ын Элчин сайд бараалхлаа

18 цагийн өмнө өмнө

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан үргэлжилж байна

18 цагийн өмнө өмнө

Хоёр хар мэнгэтэй цагаан бар өдөр

19 цагийн өмнө өмнө

Өдөртөө 10-12 градус хүйтэн байна

1 өдрийн өмнө өмнө

УИХ-ын дарга Г.Занданшатар сар шинийн баяраар эх оронч худалдан авалт хийх уриалгыг дэвшүүллээ

1 өдрийн өмнө өмнө

С.Сумъяадорж: Шинэ төмөр замын бүтээн байгуулалт эрчимжсэнээр манай салбарт олон талын хөгжил дэвшил гарна

1 өдрийн өмнө өмнө

Г.Занданшатар: Хүүхдийн мөнгө, шаталсан татварын тогтолцооны талаар иргэдэд үнэн бодит мэдээллийг өгөх хэрэгтэй байна

1 өдрийн өмнө өмнө

С.Чинзориг сайд Хэнтий аймгийн эрүүл мэндийн салбарынхантай уулзлаа

1 өдрийн өмнө өмнө

Футзалын тэмцээн ирэх гуравдугаар сарын 26-нд эхэлнэ

1 өдрийн өмнө өмнө

Өчигдөр 122 жолооч согтуу жолоо барьж, 154 хүн эрүүлжүүлэхэд хоножээ

1 өдрийн өмнө өмнө

NBA-ын 15 дахь долоо хоногийн шилдэг тоглогчдын бичлэг

1 өдрийн өмнө өмнө

Эдийн засгийн байнгын хороо 11 ажлын хэсэг байгуулж, 58 асуудал хэлэлцэн шийдвэрлэжээ

1 өдрийн өмнө өмнө

Зөвлөлдөх санал асуулга гэж юу вэ?

1 өдрийн өмнө өмнө

Яагаад зөвлөлдөх санал асуулга гэж?

САНАЛ БОЛГОХ
2023-01-27 өмнө

Хуулийг хуумгай батлахгүй байх буюу Зөвлөлдөх санал асуулгын боломжууд

2023-01-27 өмнө

Далайсан гар буцдаггүй, яс хугарах юу ч биш

2023-01-27 өмнө

АРДЧИЛЛЫН МУХАРДАЛ БА ШИЙДЭЛ

18 цагийн өмнө өмнө

Гадаадын хөрөнгө оруулагчийн гомдлын үг буюу “Монгол Хьюндай”-гийн дээрмийг анхан шатны шүүх ингэж шийджээ

2 өдрийн өмнө өмнө

АНУ-ын бага орлоготой иргэд байрны түрээсээ төлж чадахгүйд хүрчээ

2023-01-27 өмнө

Ерөнхийлөгч “Олон нийтийн сүлжээнд хүний эрхийг хамгаалах тухай” хуульд хориг тавилаа

2023-01-27 өмнө

ОУЖБХ-ны энэ оны анхны гран при ангилалын тэмцээн өнөөдөр эхэлнэ

2023-01-26 өмнө

Красноярскийн дэвжээнд манай улсаас С.Цэрэнчимэд, П.Орхон тэргүүтэй бөхчүүд барилдана

2023-01-27 өмнө

С.Зоригийг хөнөөсөн нь “Эрдэнэт”-тэй холбоотой юу?!

2023-01-27 өмнө

Леброн Жеймс болон Яннис Антетокумпо нар баг ахална

2023-01-26 өмнө

Д.Амарбаясгалан: Төрийн өмчит компаниудад нээлттэй сонгон шалгаруулалтаар ажилд ордог жишиг бий болж байна

2023-01-28 өмнө

ТУУЛ ГОЛЫН ДЭЭГҮҮР МАШИН ЯВУУЛАХГҮЙ

2 өдрийн өмнө өмнө

Тэмцэл дүнгээ өгч, том хулгай зогсов уу?!

2023-01-27 өмнө

Г.Ганхүү: Ардчилсан улсын үнэт зүйлд биш зөвхөн Тоталитар улсад л байхуйц энэ хуульд хориг тавина гэж найдъя

2 өдрийн өмнө өмнө

Өнөөдөр Балжиннямтай билэгт сайн өдөр

2023-01-26 өмнө

Нүүрсний хэргээр 13 тэрбумын хөрөнгө битүүмжилж, 66 хүнийг яллагдагчаар татав

2023-01-27 өмнө

Машин угаахад монголчууд 80-100 литр цэвэр ус, Солонгосчууд 0.3-1.2 литр саарал ус хэрэглэдэг

2023-01-28 өмнө

Өдөртөө 9-11 градус хүйтэн байна

2023-01-27 өмнө

13А маягтыг цахим хэлбэрт шилжүүлэх ажлыг энэ сарын 30-наас туршилтын журмаар нэвтрүүлэхээр төлөвлөсөн

2023-01-27 өмнө

“Амар байна уу 2023” үзэсгэлэнд 1000 гаруй жижиг, дунд бизнес эрхлэгч түрээс төлөхгүй оролцож байна

2023-01-26 өмнө

Нетс болон Сиксерс багуудын сүүлйин хоёр минутын бичлэг

2 өдрийн өмнө өмнө

“Тал нутгийн мөсөн шоу”-нд Монгол, Японы уран гулгагчид дүүлэн нислээ

2023-01-28 өмнө

Дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ Монгол Улсын Ерөнхий сайдын нэрэмжит цомыг үүрд хадгалуулахаар гардуулж өглөө

2023-01-28 өмнө

Э.Даваачимэг монголын багийн анхны алтан медалийг авчирав

2023-01-28 өмнө

Г.Отгонжаргал, Х.Болортуяа нар хүрэл медаль хүртлээ

2023-01-28 өмнө

NBA-ын талбайд болсон тоглолтын шилдэг 10 (23-01-28)

2023-01-26 өмнө

Энэ сарын 30-наас эхлэн Бээжин чиглэлд тогтмол нийслэг үйлдэнэ

2023-01-26 өмнө

Димиан Лилард 60 оноо авч баг нь хожлоо

2 өдрийн өмнө өмнө

Өдөртөө 7-9 градус хүйтэн байна

2023-01-26 өмнө

Д.Амарбаясгалан: Ард нийтийн санал асуулга явуулж, шинэ Үндсэн хуулийг батлах боломжтой

Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих Дээшээ буцах


Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.