БНХАУ-ын баруун өмнөд этгээдэд 45 сая хүн амтай Юньнань муж Лаос, Вьетнам, Мьянмартай хиллэн орших ажээ. Түүнчлэн, Тайландтай Ланчан, Микон мөрнөөр холбогддог. Энэ мөрний сав нутаг учир Хятадын “Өмнөд Ази руу харсан цонх” хэмээн нэрлэдэг, аялал жуулчлалын гурван гол бvс нутгийн нэг юм.
Мужийн нийслэлийг Куньмин гэдэг. Цаг агаарын таатай уур амьсгалтай, жилийн турш +10-аас +30 хэмийн дулаан байдаг гэдгээр нь тус хотыг “Хаврын хот” хэмээн тодотгодог юм билээ. Бээжингээс онгоцоор нисэхэд дөрвөн цаг орчим хугацааг туулж хүрэх энэ хотыг “Цэцгийн хот” гэх нь ч бий. Дөрвөн улирал ээлжлэн солигдох Монгол оронд маань анхны цас хэдийнэ хаялж, хүйтний эрч чангаран байх ахуйд эсрэгээрээ цэцгийн хотод урин дулаан хаврын улирал үргэлжилсээр байх ажээ. Тийм нэгэн онцлогтой нутагт хасах хэмийн хүйтнээс өөрийн үнэнч анд үзэг, тэмдэглэлийн дэвтэр, камераа өвөртлөн зорчсон минь энэ.
Бээжин хотоос өглөө эрт хөөрсөн онгоц Куньмин хотын хамгийн том нисэх онгоцны буудал буюу Хятадад томоороо дөрөвт эрэмбэлэгдэх Чаншуй буудалд үд болох үед газардлаа. Нисэх онгоцны буудал хотын төвөөс 24.5 км зайтай бөгөөд далайн түвшингээс 2100 метрийн өндөрт өргөгдсөн, уулархаг хэсэгт орших аж.
Энэ нисэх буудлыг 2012 оны зургадугаар сарын 28-нд хуучны Куньмин Вужиаба нисэх онгоцны буудлын туурин дээр дахин сэргээн барьжээ. Ингэхдээ уг барилгад нэг ширхэг ч багана хийгээгүйгээрээ онцлог бөгөөд 2014 онд 33 сая хүн үйлчлүүлсэн гэсэн тоон баримт байдаг юм билээ. Ийм тоо хэмжээнээс хэчнээн том байгууламж вэ гэдгийг уншигч та төвөггүйхэн ойлгох биз ээ. Харин 2020 он гэхэд 43 сая хүн хүлээн авч үйлчлэх зорилт тавин ажиллаж буй гэсэн шүү.
Барилгын ажил нь 2009 онд эхэлсэн ч хэд хэдэн удаагийн харамсалтай хэрэг явдлын улмаас удааширч байсан гэдэг. Тодруулбал, 2010 болон 2011 онд бүтээн байгуулалтад ажиллаж байсан ажилтнууд амиа алдаж, гэмтэж бэртэж байжээ. Гэвч барилгын ажил 2012 онд бүрэн дуусч, ашиглалтад орсноор бүх Хятадын хамгийн том дөрвөн нисэх онгоцны буудлын нэг болж чадсан байна.
999 сарнай өгсөн ч бүсгүйчүүд нь тоодоггүй
Чаншуй нисэх онгоцны буудалд газардмагц л ногоон байгууламж нүдэнд тусна. Нисэх онгоцны буудлаас Куньмин хотын төв хүртэл 20 гаруй км зайтай гэдгийг дээр дурьдсан билээ. Онгоцны буудал дээр тосч авсан бөөрөнхий нүдний шил, тайрмал үстэй хөөрхөн хөтөч бүсгүйг дагаж, автобус хөлөглөн хотын төвийг чиглэн явах замд янз бүрийн хэлбэр, хэмжээ сортын далдуу модод замын голоор болон хажуугаар жирэлзэн өнгөрч, өнгө өнгийн цэцэгс алаглан байлаа.
Куньмин хотын нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжийн хэмжээ дунджаар 4.96 м2 байдаг аж. Харин хотын нийт талбайн 21.8 хувийг ногоон байгууламж эзэлж байна. Хавар шиг урин дулаан уур амьсгалтай хот өнгө өнгийн үзэсгэлэнт цэцгээрээ Ази тивдээ хамгийн алдартай нь бөгөөд Азийн хамгийн том цэцгийн зах тус хотод байдаг.
Тиймдээ ч “Цэцгийн хот” гэх уг хотоос Малайз, Сингапур руу цэцэг экспортлохоос гадна үйлдвэрлэлд ашиглан цай, чихэр, хүнсний бүтээгдэхүүн, гоо сайхны бараа хийж зах зээлд нийлүүлдэг байна. Ерөнхийдөө Куньмины цэцгийн үнэ өсөхөд бусад хотын цэцэгсийн үнэ ч даган өсдөг аж. Нэг сонин зүйлийг дурьдахад, Куньмин хотын эмэгтэйд гэнэтийн бэлэг барихын тулд 999 сарнай цэцэг бэлэглээд хэрэггүй гэсэн шүү.
Учир нь тэнд цэцэг маш хямд. 10 юанаар л гурван боодол сарнай цэцэг худалдан авах бөгөөд нэг боодолдоо арван ширхэг сарнай байдаг. Ингэхээр 30 ширхэг цэцгийг манайхаар бол 3500 төгрөгөөр худалдан авах боломжтой болж таарч байгаа юм. Мөн тус хотын цэцгийн захад зочлохыг хүсвэл 01:00-05:00 цагийн хооронд очих хэрэгтэй. Өөр улс, өөр хотууд руу цэцгээ экспортолдог учир цэцгийн зах нь үүрээр ажилладаг юм билээ.
Олон үндэстний тосгон буюу “Хүн, байгалийн хүрээлэн”
Хасах хэмийн хүйтнээс дулаан орныг зорьсон би нимгэн даашинз, углаашаар гангарсан бүсгүйчүүдийг хараад нэг хэсэгтээ л дасч өгөхгүй байснаа нуух юун. Уур амьсгал, ногоон байгууламжийнхаа онцлогоор “Хаврын хот”, “Цэцгийн хот” гэх нэрээр Зүүн Азидаа алдаршсан Куньмин хот олон үндэстний өлгий нутаг гэдгээрээ ч ялгарна.
Нийт хүн амын хэмжээ нь зургаан сая гаруй байх бөгөөд тэдний дөрвөн сая гаруй нь Хан үндэстэн, үлдсэн нь бага ястанд хуваагдах ажээ. Хятадын хэмжээнд 55 цөөнхи үндэстэн байдаг бол тэдний бараг тал хувь нь зөвхөн тус хотод амьдарч байна. Хотын хамгийн олон хүн амтай бага ястан бол Йи үндэстэн. Тус үндэстэн 400 орчим мянга байдаг бол Дулонг гэх үндэстэн ердөө 75 байдаг гэнэ. Үндэстэн тус бүрт өөр өөрийн хэл байх хэдий ч, бичгийн соёл байхгүй юм билээ.
Аялал жуулчлалыг дээд зэргээр хөгжүүлсэн арвин их туршлагатай Өмнөд хөршийн Засгийн газар ч Куньмин хотын дээрх байдлыг харгалзан үзэж, тэдгээр олон үндэстний аж амьдрал соёл уламжлалыг гадны жуулчдад нэг дороос үзүүлж харуулах боломжийг бий болгох зорилгоор “Олон үндэстний тосгон”-ыг 1992 онд байгуулсан түүхтэй. Аялал жуулчлалын компаниуд ч “Чулуун ой”-н дараа энэ тосгоныг санал болгодог. Тиймээс энэ газрыг “Хүн байгалийн хүрээлэн” гэж нэрлэж болохоор санагдсан.
Газрын зургаас нь харж байгаад өөрийнхөө сонирхсон үндэстний тосгоныг сонгож болно, бас бүгдийг нь захаас нь эхлэн үзэж ч болох. Тухайн үндэстэн өөрийнхөө онцлогийг харуулсан дуу бүжиг, хувцас эдлэл хэрэгсэл, амьдарч байсан сууц, аж амьдралынх нь нууц гээд бүгдийг нь сонирхож болно.
Түүнчлэн, үндэстний онцлогийг харуулсан бэлэг дурсгалын зүйлийг эндээс худалдан авч болох юм билээ. Үндэстэн тус бүрт заагдсан тодорхой орон зай байх бөгөөд тэнд тухайн байгаль цаг уур, орон байр, хувцас хунар, амьдралын хэв маягийг нь гайхамшигтайгаар тод томруун харуулсан байх ажээ.
Архитектурын шийдэл нь тун өвөрмөц төдийгүй, ургаа модон дээр байшин барихаас эхлээд буддын хийд, гэр тэргийн загвараар хүртэл байшин барьсан байв. Үндэстэн тус бүрээс хамаараад ургамал модны төрөл ч өөрчлөгдөж байсныг энд дурьдах хэрэгтэй болов уу.
Монголчууд бидний хувьд хамгийн түрүүнд заавал очиж үзэх хэрэгтэй газрын нэг нь Монгол үндэстний тосгон. Юньнаний монголчууд монголоор өвөрмонголчууд шиг ярихгүй ч, “Сайн байна уу” гэх ганц мэндчилгээний үгтэй юм билээ. Хоёр том гэр барьчихсан, дотор нь дээл, эмээл, Чингисийн зураг, нум сум зэрэг зүйлийг тавьчихсан монголоор ярьдаггүй монгол гэх залуус суучихсан байсан нь тус тосгонд байгаа бусад үндэстэнийхтэй харьцуулахад жинхэнэ монгол хүмүүсийн сэтгэлд хүрэхгүй.
Монголчууд ч тун ховор очдог гэсэн. Өөрийгөө монгол угсаатан гэж нэрлэсэн атлаа монголоор нэг үг ч ойлгож чадахгүй залуугаас “Энд монгол хүн хэр их ирдэг вэ” гэж асуухад “Өмнө нь ирж байгаагүй байх аа, уучлаарай сайн мэдэхгүй” гэх хариултыг өгч байсан юм. Хол учраас магадгүй зорьсон хүн л тэнд очдог бололтой.
1253 онд Хубилай хаан Юньнань мужид байсан Да Ли гэх вант улсыг эзлэхэд дагаж ирсэн хүмүүсийн үр удмынхан Куньмин хотоос 127 км зайтай Фин Гуан хэмээх нурууны бэлд Чи Лү нуурын хөвөөнд оршдог аж. 753 жил өнгөрөхөд энэ цөөхөн хүн монгол ёс заншлаа чадах ядахаараа хадгалан үлджээ. Малчин байсан тэд амьдралын эрхээр загасчин, тариачин болцгоосон байна.
Гэхдээ биднээс өөр ялангуяа гадаад хүмүүсийн хувьд сонин байх нь мэдээж биз ээ. Монголчуудын тухайд мөн сонирхолтой хэсэг нь Төвдийн тосгон. Төвдийн хэсэгт Буддын сүмтэй бөгөөд очсон хүмүүс бурханд нь мөргөж болохоор хийсэн байна билээ. Түүнчлэн, үндэсний хувцсаа өмссөн залуус ширээнийхээ ард тухлан хажуугаар нь өнгөрөх жуулчдыг анзаарсан шинжгүй сууж буй харагдсан. Энэ мэтээр нүүрэн дээрээ эрвээхийн шивээс хийлгэдэг, тогос зааныг хүндэтгэдэг, ус асган баярлаж цэнгэдэг гээд тус мужийн 26 үндэстэн тус соёлтой танилцана гэвэл нэг өдөр хангалтгүй юм билээ.
Сонирхсон хэд хэдэн үндэстний байшин барилга, соёл уламжлалтай танилцсаныхаа дараа Дяньчи нууранд хүрээд энэ өдрийн аялал маань өндөрлөсөн юм. Дяньчи нуур “Куньмин” гэх нэрээр танигдсан бөгөөд далайн түвшингээс дээш 1886.5 метрт байрладаг, Юньнань мужийн хамгийн том нуур аж. Нуур хэвтэж буй эмэгтэй хүний дүрстэй уулын бэлд оршдог юм билээ. Нуур хэмжээгээрээ Хятаддаа наймдугаарт эрэмбэлэгддэг. Далайн төвшнөөс дээш байрладаг тул “Өндөрлөг газарт шигтгэгдсэн сувд” гэгддэг гэнэ. Нуурын нийт талбай 298 м2 талбайг эзлэн орших бөгөөд хойд хэсгээс өмнөд зах хүртлээ 39 км үргэлжилдэг байна. Харин гүн нь 4.4 метр юм билээ. Ийнхүү үзэсгэлэнт “Цэцгийн хот”-ын аялал өндөрлөж, хүлгийн жолоогоо цааш залсан билээ.
Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.
Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.
БНХАУ-ын баруун өмнөд этгээдэд 45 сая хүн амтай Юньнань муж Лаос, Вьетнам, Мьянмартай хиллэн орших ажээ. Түүнчлэн, Тайландтай Ланчан, Микон мөрнөөр холбогддог. Энэ мөрний сав нутаг учир Хятадын “Өмнөд Ази руу харсан цонх” хэмээн нэрлэдэг, аялал жуулчлалын гурван гол бvс нутгийн нэг юм.
Мужийн нийслэлийг Куньмин гэдэг. Цаг агаарын таатай уур амьсгалтай, жилийн турш +10-аас +30 хэмийн дулаан байдаг гэдгээр нь тус хотыг “Хаврын хот” хэмээн тодотгодог юм билээ. Бээжингээс онгоцоор нисэхэд дөрвөн цаг орчим хугацааг туулж хүрэх энэ хотыг “Цэцгийн хот” гэх нь ч бий. Дөрвөн улирал ээлжлэн солигдох Монгол оронд маань анхны цас хэдийнэ хаялж, хүйтний эрч чангаран байх ахуйд эсрэгээрээ цэцгийн хотод урин дулаан хаврын улирал үргэлжилсээр байх ажээ. Тийм нэгэн онцлогтой нутагт хасах хэмийн хүйтнээс өөрийн үнэнч анд үзэг, тэмдэглэлийн дэвтэр, камераа өвөртлөн зорчсон минь энэ.
Бээжин хотоос өглөө эрт хөөрсөн онгоц Куньмин хотын хамгийн том нисэх онгоцны буудал буюу Хятадад томоороо дөрөвт эрэмбэлэгдэх Чаншуй буудалд үд болох үед газардлаа. Нисэх онгоцны буудал хотын төвөөс 24.5 км зайтай бөгөөд далайн түвшингээс 2100 метрийн өндөрт өргөгдсөн, уулархаг хэсэгт орших аж.
Энэ нисэх буудлыг 2012 оны зургадугаар сарын 28-нд хуучны Куньмин Вужиаба нисэх онгоцны буудлын туурин дээр дахин сэргээн барьжээ. Ингэхдээ уг барилгад нэг ширхэг ч багана хийгээгүйгээрээ онцлог бөгөөд 2014 онд 33 сая хүн үйлчлүүлсэн гэсэн тоон баримт байдаг юм билээ. Ийм тоо хэмжээнээс хэчнээн том байгууламж вэ гэдгийг уншигч та төвөггүйхэн ойлгох биз ээ. Харин 2020 он гэхэд 43 сая хүн хүлээн авч үйлчлэх зорилт тавин ажиллаж буй гэсэн шүү.
Барилгын ажил нь 2009 онд эхэлсэн ч хэд хэдэн удаагийн харамсалтай хэрэг явдлын улмаас удааширч байсан гэдэг. Тодруулбал, 2010 болон 2011 онд бүтээн байгуулалтад ажиллаж байсан ажилтнууд амиа алдаж, гэмтэж бэртэж байжээ. Гэвч барилгын ажил 2012 онд бүрэн дуусч, ашиглалтад орсноор бүх Хятадын хамгийн том дөрвөн нисэх онгоцны буудлын нэг болж чадсан байна.
999 сарнай өгсөн ч бүсгүйчүүд нь тоодоггүй
Чаншуй нисэх онгоцны буудалд газардмагц л ногоон байгууламж нүдэнд тусна. Нисэх онгоцны буудлаас Куньмин хотын төв хүртэл 20 гаруй км зайтай гэдгийг дээр дурьдсан билээ. Онгоцны буудал дээр тосч авсан бөөрөнхий нүдний шил, тайрмал үстэй хөөрхөн хөтөч бүсгүйг дагаж, автобус хөлөглөн хотын төвийг чиглэн явах замд янз бүрийн хэлбэр, хэмжээ сортын далдуу модод замын голоор болон хажуугаар жирэлзэн өнгөрч, өнгө өнгийн цэцэгс алаглан байлаа.
Куньмин хотын нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжийн хэмжээ дунджаар 4.96 м2 байдаг аж. Харин хотын нийт талбайн 21.8 хувийг ногоон байгууламж эзэлж байна. Хавар шиг урин дулаан уур амьсгалтай хот өнгө өнгийн үзэсгэлэнт цэцгээрээ Ази тивдээ хамгийн алдартай нь бөгөөд Азийн хамгийн том цэцгийн зах тус хотод байдаг.
Тиймдээ ч “Цэцгийн хот” гэх уг хотоос Малайз, Сингапур руу цэцэг экспортлохоос гадна үйлдвэрлэлд ашиглан цай, чихэр, хүнсний бүтээгдэхүүн, гоо сайхны бараа хийж зах зээлд нийлүүлдэг байна. Ерөнхийдөө Куньмины цэцгийн үнэ өсөхөд бусад хотын цэцэгсийн үнэ ч даган өсдөг аж. Нэг сонин зүйлийг дурьдахад, Куньмин хотын эмэгтэйд гэнэтийн бэлэг барихын тулд 999 сарнай цэцэг бэлэглээд хэрэггүй гэсэн шүү.
Учир нь тэнд цэцэг маш хямд. 10 юанаар л гурван боодол сарнай цэцэг худалдан авах бөгөөд нэг боодолдоо арван ширхэг сарнай байдаг. Ингэхээр 30 ширхэг цэцгийг манайхаар бол 3500 төгрөгөөр худалдан авах боломжтой болж таарч байгаа юм. Мөн тус хотын цэцгийн захад зочлохыг хүсвэл 01:00-05:00 цагийн хооронд очих хэрэгтэй. Өөр улс, өөр хотууд руу цэцгээ экспортолдог учир цэцгийн зах нь үүрээр ажилладаг юм билээ.
Олон үндэстний тосгон буюу “Хүн, байгалийн хүрээлэн”
Хасах хэмийн хүйтнээс дулаан орныг зорьсон би нимгэн даашинз, углаашаар гангарсан бүсгүйчүүдийг хараад нэг хэсэгтээ л дасч өгөхгүй байснаа нуух юун. Уур амьсгал, ногоон байгууламжийнхаа онцлогоор “Хаврын хот”, “Цэцгийн хот” гэх нэрээр Зүүн Азидаа алдаршсан Куньмин хот олон үндэстний өлгий нутаг гэдгээрээ ч ялгарна.
Нийт хүн амын хэмжээ нь зургаан сая гаруй байх бөгөөд тэдний дөрвөн сая гаруй нь Хан үндэстэн, үлдсэн нь бага ястанд хуваагдах ажээ. Хятадын хэмжээнд 55 цөөнхи үндэстэн байдаг бол тэдний бараг тал хувь нь зөвхөн тус хотод амьдарч байна. Хотын хамгийн олон хүн амтай бага ястан бол Йи үндэстэн. Тус үндэстэн 400 орчим мянга байдаг бол Дулонг гэх үндэстэн ердөө 75 байдаг гэнэ. Үндэстэн тус бүрт өөр өөрийн хэл байх хэдий ч, бичгийн соёл байхгүй юм билээ.
Аялал жуулчлалыг дээд зэргээр хөгжүүлсэн арвин их туршлагатай Өмнөд хөршийн Засгийн газар ч Куньмин хотын дээрх байдлыг харгалзан үзэж, тэдгээр олон үндэстний аж амьдрал соёл уламжлалыг гадны жуулчдад нэг дороос үзүүлж харуулах боломжийг бий болгох зорилгоор “Олон үндэстний тосгон”-ыг 1992 онд байгуулсан түүхтэй. Аялал жуулчлалын компаниуд ч “Чулуун ой”-н дараа энэ тосгоныг санал болгодог. Тиймээс энэ газрыг “Хүн байгалийн хүрээлэн” гэж нэрлэж болохоор санагдсан.
Газрын зургаас нь харж байгаад өөрийнхөө сонирхсон үндэстний тосгоныг сонгож болно, бас бүгдийг нь захаас нь эхлэн үзэж ч болох. Тухайн үндэстэн өөрийнхөө онцлогийг харуулсан дуу бүжиг, хувцас эдлэл хэрэгсэл, амьдарч байсан сууц, аж амьдралынх нь нууц гээд бүгдийг нь сонирхож болно.
Түүнчлэн, үндэстний онцлогийг харуулсан бэлэг дурсгалын зүйлийг эндээс худалдан авч болох юм билээ. Үндэстэн тус бүрт заагдсан тодорхой орон зай байх бөгөөд тэнд тухайн байгаль цаг уур, орон байр, хувцас хунар, амьдралын хэв маягийг нь гайхамшигтайгаар тод томруун харуулсан байх ажээ.
Архитектурын шийдэл нь тун өвөрмөц төдийгүй, ургаа модон дээр байшин барихаас эхлээд буддын хийд, гэр тэргийн загвараар хүртэл байшин барьсан байв. Үндэстэн тус бүрээс хамаараад ургамал модны төрөл ч өөрчлөгдөж байсныг энд дурьдах хэрэгтэй болов уу.
Монголчууд бидний хувьд хамгийн түрүүнд заавал очиж үзэх хэрэгтэй газрын нэг нь Монгол үндэстний тосгон. Юньнаний монголчууд монголоор өвөрмонголчууд шиг ярихгүй ч, “Сайн байна уу” гэх ганц мэндчилгээний үгтэй юм билээ. Хоёр том гэр барьчихсан, дотор нь дээл, эмээл, Чингисийн зураг, нум сум зэрэг зүйлийг тавьчихсан монголоор ярьдаггүй монгол гэх залуус суучихсан байсан нь тус тосгонд байгаа бусад үндэстэнийхтэй харьцуулахад жинхэнэ монгол хүмүүсийн сэтгэлд хүрэхгүй.
Монголчууд ч тун ховор очдог гэсэн. Өөрийгөө монгол угсаатан гэж нэрлэсэн атлаа монголоор нэг үг ч ойлгож чадахгүй залуугаас “Энд монгол хүн хэр их ирдэг вэ” гэж асуухад “Өмнө нь ирж байгаагүй байх аа, уучлаарай сайн мэдэхгүй” гэх хариултыг өгч байсан юм. Хол учраас магадгүй зорьсон хүн л тэнд очдог бололтой.
1253 онд Хубилай хаан Юньнань мужид байсан Да Ли гэх вант улсыг эзлэхэд дагаж ирсэн хүмүүсийн үр удмынхан Куньмин хотоос 127 км зайтай Фин Гуан хэмээх нурууны бэлд Чи Лү нуурын хөвөөнд оршдог аж. 753 жил өнгөрөхөд энэ цөөхөн хүн монгол ёс заншлаа чадах ядахаараа хадгалан үлджээ. Малчин байсан тэд амьдралын эрхээр загасчин, тариачин болцгоосон байна.
Гэхдээ биднээс өөр ялангуяа гадаад хүмүүсийн хувьд сонин байх нь мэдээж биз ээ. Монголчуудын тухайд мөн сонирхолтой хэсэг нь Төвдийн тосгон. Төвдийн хэсэгт Буддын сүмтэй бөгөөд очсон хүмүүс бурханд нь мөргөж болохоор хийсэн байна билээ. Түүнчлэн, үндэсний хувцсаа өмссөн залуус ширээнийхээ ард тухлан хажуугаар нь өнгөрөх жуулчдыг анзаарсан шинжгүй сууж буй харагдсан. Энэ мэтээр нүүрэн дээрээ эрвээхийн шивээс хийлгэдэг, тогос зааныг хүндэтгэдэг, ус асган баярлаж цэнгэдэг гээд тус мужийн 26 үндэстэн тус соёлтой танилцана гэвэл нэг өдөр хангалтгүй юм билээ.
Сонирхсон хэд хэдэн үндэстний байшин барилга, соёл уламжлалтай танилцсаныхаа дараа Дяньчи нууранд хүрээд энэ өдрийн аялал маань өндөрлөсөн юм. Дяньчи нуур “Куньмин” гэх нэрээр танигдсан бөгөөд далайн түвшингээс дээш 1886.5 метрт байрладаг, Юньнань мужийн хамгийн том нуур аж. Нуур хэвтэж буй эмэгтэй хүний дүрстэй уулын бэлд оршдог юм билээ. Нуур хэмжээгээрээ Хятаддаа наймдугаарт эрэмбэлэгддэг. Далайн төвшнөөс дээш байрладаг тул “Өндөрлөг газарт шигтгэгдсэн сувд” гэгддэг гэнэ. Нуурын нийт талбай 298 м2 талбайг эзлэн орших бөгөөд хойд хэсгээс өмнөд зах хүртлээ 39 км үргэлжилдэг байна. Харин гүн нь 4.4 метр юм билээ. Ийнхүү үзэсгэлэнт “Цэцгийн хот”-ын аялал өндөрлөж, хүлгийн жолоогоо цааш залсан билээ.
Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.
Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.
БНХАУ-ын баруун өмнөд этгээдэд 45 сая хүн амтай Юньнань муж Лаос, Вьетнам, Мьянмартай хиллэн орших ажээ. Түүнчлэн, Тайландтай Ланчан, Микон мөрнөөр холбогддог. Энэ мөрний сав нутаг учир Хятадын “Өмнөд Ази руу харсан цонх” хэмээн нэрлэдэг, аялал жуулчлалын гурван гол бvс нутгийн нэг юм.
Мужийн нийслэлийг Куньмин гэдэг. Цаг агаарын таатай уур амьсгалтай, жилийн турш +10-аас +30 хэмийн дулаан байдаг гэдгээр нь тус хотыг “Хаврын хот” хэмээн тодотгодог юм билээ. Бээжингээс онгоцоор нисэхэд дөрвөн цаг орчим хугацааг туулж хүрэх энэ хотыг “Цэцгийн хот” гэх нь ч бий. Дөрвөн улирал ээлжлэн солигдох Монгол оронд маань анхны цас хэдийнэ хаялж, хүйтний эрч чангаран байх ахуйд эсрэгээрээ цэцгийн хотод урин дулаан хаврын улирал үргэлжилсээр байх ажээ. Тийм нэгэн онцлогтой нутагт хасах хэмийн хүйтнээс өөрийн үнэнч анд үзэг, тэмдэглэлийн дэвтэр, камераа өвөртлөн зорчсон минь энэ.
Бээжин хотоос өглөө эрт хөөрсөн онгоц Куньмин хотын хамгийн том нисэх онгоцны буудал буюу Хятадад томоороо дөрөвт эрэмбэлэгдэх Чаншуй буудалд үд болох үед газардлаа. Нисэх онгоцны буудал хотын төвөөс 24.5 км зайтай бөгөөд далайн түвшингээс 2100 метрийн өндөрт өргөгдсөн, уулархаг хэсэгт орших аж.
Энэ нисэх буудлыг 2012 оны зургадугаар сарын 28-нд хуучны Куньмин Вужиаба нисэх онгоцны буудлын туурин дээр дахин сэргээн барьжээ. Ингэхдээ уг барилгад нэг ширхэг ч багана хийгээгүйгээрээ онцлог бөгөөд 2014 онд 33 сая хүн үйлчлүүлсэн гэсэн тоон баримт байдаг юм билээ. Ийм тоо хэмжээнээс хэчнээн том байгууламж вэ гэдгийг уншигч та төвөггүйхэн ойлгох биз ээ. Харин 2020 он гэхэд 43 сая хүн хүлээн авч үйлчлэх зорилт тавин ажиллаж буй гэсэн шүү.
Барилгын ажил нь 2009 онд эхэлсэн ч хэд хэдэн удаагийн харамсалтай хэрэг явдлын улмаас удааширч байсан гэдэг. Тодруулбал, 2010 болон 2011 онд бүтээн байгуулалтад ажиллаж байсан ажилтнууд амиа алдаж, гэмтэж бэртэж байжээ. Гэвч барилгын ажил 2012 онд бүрэн дуусч, ашиглалтад орсноор бүх Хятадын хамгийн том дөрвөн нисэх онгоцны буудлын нэг болж чадсан байна.
999 сарнай өгсөн ч бүсгүйчүүд нь тоодоггүй
Чаншуй нисэх онгоцны буудалд газардмагц л ногоон байгууламж нүдэнд тусна. Нисэх онгоцны буудлаас Куньмин хотын төв хүртэл 20 гаруй км зайтай гэдгийг дээр дурьдсан билээ. Онгоцны буудал дээр тосч авсан бөөрөнхий нүдний шил, тайрмал үстэй хөөрхөн хөтөч бүсгүйг дагаж, автобус хөлөглөн хотын төвийг чиглэн явах замд янз бүрийн хэлбэр, хэмжээ сортын далдуу модод замын голоор болон хажуугаар жирэлзэн өнгөрч, өнгө өнгийн цэцэгс алаглан байлаа.
Куньмин хотын нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжийн хэмжээ дунджаар 4.96 м2 байдаг аж. Харин хотын нийт талбайн 21.8 хувийг ногоон байгууламж эзэлж байна. Хавар шиг урин дулаан уур амьсгалтай хот өнгө өнгийн үзэсгэлэнт цэцгээрээ Ази тивдээ хамгийн алдартай нь бөгөөд Азийн хамгийн том цэцгийн зах тус хотод байдаг.
Тиймдээ ч “Цэцгийн хот” гэх уг хотоос Малайз, Сингапур руу цэцэг экспортлохоос гадна үйлдвэрлэлд ашиглан цай, чихэр, хүнсний бүтээгдэхүүн, гоо сайхны бараа хийж зах зээлд нийлүүлдэг байна. Ерөнхийдөө Куньмины цэцгийн үнэ өсөхөд бусад хотын цэцэгсийн үнэ ч даган өсдөг аж. Нэг сонин зүйлийг дурьдахад, Куньмин хотын эмэгтэйд гэнэтийн бэлэг барихын тулд 999 сарнай цэцэг бэлэглээд хэрэггүй гэсэн шүү.
Учир нь тэнд цэцэг маш хямд. 10 юанаар л гурван боодол сарнай цэцэг худалдан авах бөгөөд нэг боодолдоо арван ширхэг сарнай байдаг. Ингэхээр 30 ширхэг цэцгийг манайхаар бол 3500 төгрөгөөр худалдан авах боломжтой болж таарч байгаа юм. Мөн тус хотын цэцгийн захад зочлохыг хүсвэл 01:00-05:00 цагийн хооронд очих хэрэгтэй. Өөр улс, өөр хотууд руу цэцгээ экспортолдог учир цэцгийн зах нь үүрээр ажилладаг юм билээ.
Олон үндэстний тосгон буюу “Хүн, байгалийн хүрээлэн”
Хасах хэмийн хүйтнээс дулаан орныг зорьсон би нимгэн даашинз, углаашаар гангарсан бүсгүйчүүдийг хараад нэг хэсэгтээ л дасч өгөхгүй байснаа нуух юун. Уур амьсгал, ногоон байгууламжийнхаа онцлогоор “Хаврын хот”, “Цэцгийн хот” гэх нэрээр Зүүн Азидаа алдаршсан Куньмин хот олон үндэстний өлгий нутаг гэдгээрээ ч ялгарна.
Нийт хүн амын хэмжээ нь зургаан сая гаруй байх бөгөөд тэдний дөрвөн сая гаруй нь Хан үндэстэн, үлдсэн нь бага ястанд хуваагдах ажээ. Хятадын хэмжээнд 55 цөөнхи үндэстэн байдаг бол тэдний бараг тал хувь нь зөвхөн тус хотод амьдарч байна. Хотын хамгийн олон хүн амтай бага ястан бол Йи үндэстэн. Тус үндэстэн 400 орчим мянга байдаг бол Дулонг гэх үндэстэн ердөө 75 байдаг гэнэ. Үндэстэн тус бүрт өөр өөрийн хэл байх хэдий ч, бичгийн соёл байхгүй юм билээ.
Аялал жуулчлалыг дээд зэргээр хөгжүүлсэн арвин их туршлагатай Өмнөд хөршийн Засгийн газар ч Куньмин хотын дээрх байдлыг харгалзан үзэж, тэдгээр олон үндэстний аж амьдрал соёл уламжлалыг гадны жуулчдад нэг дороос үзүүлж харуулах боломжийг бий болгох зорилгоор “Олон үндэстний тосгон”-ыг 1992 онд байгуулсан түүхтэй. Аялал жуулчлалын компаниуд ч “Чулуун ой”-н дараа энэ тосгоныг санал болгодог. Тиймээс энэ газрыг “Хүн байгалийн хүрээлэн” гэж нэрлэж болохоор санагдсан.
Газрын зургаас нь харж байгаад өөрийнхөө сонирхсон үндэстний тосгоныг сонгож болно, бас бүгдийг нь захаас нь эхлэн үзэж ч болох. Тухайн үндэстэн өөрийнхөө онцлогийг харуулсан дуу бүжиг, хувцас эдлэл хэрэгсэл, амьдарч байсан сууц, аж амьдралынх нь нууц гээд бүгдийг нь сонирхож болно.
Түүнчлэн, үндэстний онцлогийг харуулсан бэлэг дурсгалын зүйлийг эндээс худалдан авч болох юм билээ. Үндэстэн тус бүрт заагдсан тодорхой орон зай байх бөгөөд тэнд тухайн байгаль цаг уур, орон байр, хувцас хунар, амьдралын хэв маягийг нь гайхамшигтайгаар тод томруун харуулсан байх ажээ.
Архитектурын шийдэл нь тун өвөрмөц төдийгүй, ургаа модон дээр байшин барихаас эхлээд буддын хийд, гэр тэргийн загвараар хүртэл байшин барьсан байв. Үндэстэн тус бүрээс хамаараад ургамал модны төрөл ч өөрчлөгдөж байсныг энд дурьдах хэрэгтэй болов уу.
Монголчууд бидний хувьд хамгийн түрүүнд заавал очиж үзэх хэрэгтэй газрын нэг нь Монгол үндэстний тосгон. Юньнаний монголчууд монголоор өвөрмонголчууд шиг ярихгүй ч, “Сайн байна уу” гэх ганц мэндчилгээний үгтэй юм билээ. Хоёр том гэр барьчихсан, дотор нь дээл, эмээл, Чингисийн зураг, нум сум зэрэг зүйлийг тавьчихсан монголоор ярьдаггүй монгол гэх залуус суучихсан байсан нь тус тосгонд байгаа бусад үндэстэнийхтэй харьцуулахад жинхэнэ монгол хүмүүсийн сэтгэлд хүрэхгүй.
Монголчууд ч тун ховор очдог гэсэн. Өөрийгөө монгол угсаатан гэж нэрлэсэн атлаа монголоор нэг үг ч ойлгож чадахгүй залуугаас “Энд монгол хүн хэр их ирдэг вэ” гэж асуухад “Өмнө нь ирж байгаагүй байх аа, уучлаарай сайн мэдэхгүй” гэх хариултыг өгч байсан юм. Хол учраас магадгүй зорьсон хүн л тэнд очдог бололтой.
1253 онд Хубилай хаан Юньнань мужид байсан Да Ли гэх вант улсыг эзлэхэд дагаж ирсэн хүмүүсийн үр удмынхан Куньмин хотоос 127 км зайтай Фин Гуан хэмээх нурууны бэлд Чи Лү нуурын хөвөөнд оршдог аж. 753 жил өнгөрөхөд энэ цөөхөн хүн монгол ёс заншлаа чадах ядахаараа хадгалан үлджээ. Малчин байсан тэд амьдралын эрхээр загасчин, тариачин болцгоосон байна.
Гэхдээ биднээс өөр ялангуяа гадаад хүмүүсийн хувьд сонин байх нь мэдээж биз ээ. Монголчуудын тухайд мөн сонирхолтой хэсэг нь Төвдийн тосгон. Төвдийн хэсэгт Буддын сүмтэй бөгөөд очсон хүмүүс бурханд нь мөргөж болохоор хийсэн байна билээ. Түүнчлэн, үндэсний хувцсаа өмссөн залуус ширээнийхээ ард тухлан хажуугаар нь өнгөрөх жуулчдыг анзаарсан шинжгүй сууж буй харагдсан. Энэ мэтээр нүүрэн дээрээ эрвээхийн шивээс хийлгэдэг, тогос зааныг хүндэтгэдэг, ус асган баярлаж цэнгэдэг гээд тус мужийн 26 үндэстэн тус соёлтой танилцана гэвэл нэг өдөр хангалтгүй юм билээ.
Сонирхсон хэд хэдэн үндэстний байшин барилга, соёл уламжлалтай танилцсаныхаа дараа Дяньчи нууранд хүрээд энэ өдрийн аялал маань өндөрлөсөн юм. Дяньчи нуур “Куньмин” гэх нэрээр танигдсан бөгөөд далайн түвшингээс дээш 1886.5 метрт байрладаг, Юньнань мужийн хамгийн том нуур аж. Нуур хэвтэж буй эмэгтэй хүний дүрстэй уулын бэлд оршдог юм билээ. Нуур хэмжээгээрээ Хятаддаа наймдугаарт эрэмбэлэгддэг. Далайн төвшнөөс дээш байрладаг тул “Өндөрлөг газарт шигтгэгдсэн сувд” гэгддэг гэнэ. Нуурын нийт талбай 298 м2 талбайг эзлэн орших бөгөөд хойд хэсгээс өмнөд зах хүртлээ 39 км үргэлжилдэг байна. Харин гүн нь 4.4 метр юм билээ. Ийнхүү үзэсгэлэнт “Цэцгийн хот”-ын аялал өндөрлөж, хүлгийн жолоогоо цааш залсан билээ.
АНХААРУУЛГА:Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд mminfo.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Сэтгэгдэлтэй холбоотой санал гомдлыг 99998796 утсаар хүлээн авна.
Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.
Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.