Нийслэл хотын утаа, хөрсний бохирдлыг гэр хорооллынхон л бий болгож байна гэх хатуухан шүүмжлэл хаа нэгтээ хэвлэлийн хуудаснаа бичигдсэн байх нь бий. Хотын хүн амын 65 орчим хувийг хамрах “G” хорооллынхон ч бурууд бүлтэлзэн, өөрсдөө хордох хэдий ч, хананаасаа цэвэр, халуун усаа авчихдаг дулаанхан байранд ая тухтай амьдрахыг тэрүүхэндээ хүсэмжлэх авч санхүүгийн боломж амьдралын төвшингөөс хамаараад тэр бүр санаснаар болдоггүй байсан цаг саяхан. Энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд нийслэлийн удирдлагууд “Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт” гэх нөр их ажлыг санаачлан хэрэгжүүлсний дүнд зуу зуун айл яндангаасаа салж, “G” хорооллынхон төчнөөн тооны өрхөөр цөөрсөн билээ. Тэд ингээд зогссонгүй. Гэр хорооллын хамгийн их бохирдолттой цэгт амьдарч буй иргэддээ анхаарал хандуулж, Засгийн газраас “Сайн хашаа”-ны эзэнд зээл олгож, амьдрах орчноо сайжруулахад нь анхаарч эхэлсэн байдаг. Тэгвэл сантехникийн хамгийн сайн шийдэл хэмээн мэргэжилтнүүдэд ихээхэн үнэлэгдэж буй тус хөтөлбөрийн талаарх үнэн бодит мэдээллийг өгөхөөр Нийслэлийн ИТХ-ын дарга Д.Баттулга, Нийслэлийн Засаг даргын Хот байгуулалт, хөрөнгө оруулалтын асуудал хариуцсан орлогч, нийслэлийн нутаг дэвсгэрт “Сайн хашаа” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг зохион байгуулах, чиг үүрэг бүхий Ажлын хэсгийн дарга С.Очирбат, Сүхбаатар дүүргийн ИТХ-ын дарга Б.Ган-Эрдэнэ нар Сүхбаатар дүүргийн 16 дугаар хороо буюу бидний нэрлэж заншсанаар Бэлх орчмын гэр хороололд амьдрах Д.Дэжидгүнчингийнд зочилсон юм.
“Сайн хашаа” хөтөлбөр хэрэгжихийг чих тавин хүлээж буй өрхийн нэгээхэн төлөөлөл нь тэднийх. Сүхбаатар дүүргийн 16 дугаар хорооны “Ойчид -1” гэх гудамжинд оршин суух энэ айлын эзэгтэйг Д.Шагдардаш гэдэг. Тэднийх 2000 оноос тэнд суурьшсан гэнэ. Тэд ч холбогдох албаныхнаас хэрэгтэй гэсэн бүхий л мэдээллээ авч байлаа. Нийслэлийн ИТХ-ын дарга Д.Баттулга “Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт”-ийг хэрэгжүүлээд гурван жилийн нүүрийг үзэж байна. Харин өнөөдрийн энэ өнцгөөс харахад, иргэдийн оролцоо дутмаг байгаа нь анзаарагдаж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, иргэд компанитай газраа орон сууцаар солино гэсэн гэрээ байгуулахаас өөр оролцоогүй байсан. Иргэдийн оролцоог дээшлүүлж байж л гэр хороололд жинхэнэ том бүтээн байгуулалтыг хийх юм байна гэдгийг ойлгосон хэрэг. Энэ утгаараа Засгийн газарт асуудал тавьж, Засгийн газар “Сайн хашаа” хөтөлбөрийг баталсан.
“Сайн хашаа” хөтөлбөрийн хүрээнд гэр хорооллын дэд бүтцийн асуудалд зориулж нэг айлд 15 сая хүртэлх төгрөгийг зээлээр өгөхөөр болсон. Үүний 50 хувийг улсын болон хотын төсвөөс хариуцаж, үлдсэн 50 хувийг тухайн айл 20 жилийн хугацаанд төлөхөөр зохицуулсан юм. Зээл авсан айл өрхийн хувьд 15 сая төгрөг авсан бол 7.5 саяыг, 10 сая төгрөг авсан бол таван саяыг л буцааж төлнө гэсэн үг. Ингэж төлөхдөө мөн эхний хоёр жил ямар ч төлбөр төлөхгүй учраас санхүүгийн аливаа дарамтад орохгүй гэж ойлгож байгаа” хэмээн тайлбарлалаа. Түүнчлэн, иргэд тус хөтөлбөрт хамрагдсанаар бизнесийн маш том орон зай бий болж байгааг сануулж байсныг энд тэмдэглэх хэрэгтэй болов уу.
Нэг сумаар хоёр биш бүр “гурван туулай” буудах бизнесийн супер санааг тэрбээр дурьдаж байв. Түүний хэлж буйгаар “Сайн хашаа” хөтөлбөрт дангаараа бус, 100, 200-аараа нэгдэн нөхөрлөл болж иргэд өөрсдөө барилгын салбарт хүч үзэн, ажил орлоготой болохоос гадна, хөрсний бохирдолгүй дулаан байрандаа ая тухтай амьдран, тодорхой хэмжээний мөнгөн хадгаламжтай болох гурван том боломж бий аж. Д.Баттулга хэлэхдээ, “Хөтөлбөрт 200 айл нэгдлээ гэж бодъё. 200 айл хоорондоо тохироод нэгдвэл гурван тэрбум төгрөгтэй болно. Түүний 1.5 тэрбумыг төр даана. Нэг ёсондоо дэд бүтцээ шинэчлэх зорилгоор гурван тэрбум төгрөгтэй болчихоор цахилгаан, дулаан, бохир, цэвэр усныхаа асуудлыг бүрэн шийдчих боломжтой болно гэсэн үг.
Нөгөөтэйгүүр 200 айл нэгдсэнээр тэдний газар дунджаар 6-7 га талбайг эзэлнэ. Улаанбаатар хотод ийм том хэмжээний сул газар гэж одоо байхгүй болсон. Дэд бүтцээ татчихсан 6-7 га газрыг тэгвэл банкинд барьцаалаад зээл авахад нэлээд хэдэн тэрбум төгрөг болно. Тэр мөнгөөрөө иргэд хашааны газар дээрээ орон сууц барих боломжтой юм. Ямар компаниар бариулахаа өөрсдөө сонгож, өөрсдөө хяналт тавиад явна. Ингээд 200 айл орон сууцандаа орсны дараа цаана нь мэдээж сул байрууд үлдэж таарна. Харин тэр илүү гарсан байруудыг түрээсийн орон сууц болгож нийслэлээс худалдаж авч болно. Үгүй гэвэл орон сууцны эзэд өөрсдөө Засгийн газрын таван хувийн зээлд хамруулаад өгчихөж болно шүү дээ. Ингээд борлуулсан мөнгөнийхөө нэг хэсгээр эргээд банкны зээлээ төлчихнө. Харин үлдсэн хэсэг нь газрын эзэн 200 айл өрхийн хуримтлал болж үлдэх юм.
Нэг ёсондоо иргэдэд бизнес санал болгож байна” гэлээ. Тус айлын эзэгтэй Д.Шагдардаш, мөн хорооны иргэн Ц.Байгальмаа нар түүний яриаг анхааралтай сонсч, сонирхсон асуултаа ч асууж, дэлгэрэнгүй мэдээлэл авлаа. Найрсаг зантай, ажилч хичээнгүй гэдэг нь хэнд ч тод харагдах Д.Шагдардаш эгч хөтөлбөрийн талаар “Хувь хүмүүс төвийн дулааны шугамд холбож өгье гэдэг л юм. Гэхдээ үнэ өртөгийг нь дийлдэггүй. Харин “Сайн хашаа” хөтөлбөр хэрэгжиж, мөрөөдөл минь биелэх нь хэмээн баярлаж сууна. Улс өдөр ирэх тусам хөгжиж байгаа ч, байранд орох өдий байна даа гэж боддог байлаа. Гудамжныхаа айл өрхүүдтэй зөвлөлдөж, дэд бүтцийн шугамаа татаад, мөнгө үлдвэл байшингаа дулаалчихдаг юм билүү гэж бодож байна. Гэхдээ хараахан шийдээгүй. Өрхүүдтэйгээ ярилцана. Сантехникийн шугам нь ердөө гурван буудлын цаана бий. Өмчийн хашааны газартай л бол хэн ч хамрагдаж болох юм билээ.
Үүнээс гадна авсан зээлийнхээ 50 хувийг 20 жилийн хугацаанд төлнө. Сантехникийн асуудлаа шийдчихвэл, зээлээ дор нь дарна шүү дээ. Долоо, найман сая төгрөгөөр сайхан амьдрах боломжтой болох нь байна шүү дээ. Хөгшин болохоор нүүрс түлээндээ явах, усаа зөөх жаахан хүндрэлтэй байдаг юм” гэж хуучиллаа. Дашрамд дурьдахад, инженерийн хамгийн сайн шийдэл болох уг хөтөлбөрт хамрагдах иргэд хүсэлтээ аймаг, нийслэлийн хот байгуулалт болон орон сууцны асуудал хариуцсан байгууллагад гаргах юм байна.
Улмаар сайжруулсан гэр хорооллын бүсэд хамаарах тухай тодорхойлолт авч хөтөлбөрт оролцох шаардлага хангасан компаниас сонголтоо хийж, банкинд хүсэлтээ тавих замаар банк зээлийг иргэний сонгосон компанид шилжүүлэх ажээ. Энэ бол түүхэндээ анх удаа хийгдэх гэж буй ажил юм. Мэргэжлийн байгууллагаар тооцоо хийлгэхэд тухайн айл бохир хийхэд 2.4, цэвэр бохир усны хангамж хүргэхэд 3.5, халаалтын асуудлыг шийдэхэд дөрвөн сая төгрөг буюу нийт 9.9 сая төгрөг хэрэгтэй гэжээ. Мөн тухайн нутаг дэвсгэрт амьдарч буй иргэдийн дийлэнх нь орлого багатай байгаа. Тиймээс эхний хоёр жил төлбөр авахгүй, түүний дараа жилээс эргэн төлөлт нь сард 100 мянган төгрөгөөс хэтрэхгүйгээр төлдөг байхаар зохицуулах аж. Хамгийн гол нь өөрийн өмчлөлийн хашаандаа, дассан сурсан газартаа амьдрахдаа гал түлж, гадаа бие засахгүй болох нь.